Pan Karol prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Ma własny samochód, biuro
z wyposażeniem, klientów i firmę, logo, stronę internetową. Niestety, pewnego dnia umiera. Czy syn pana Karola może odziedziczyć jednoosobową działalność gospodarczą ze wszystkimi składnikami?

Zarząd sukcesyjny.

W tej sytuacji warto rozpatrzyć, co pan Karol mógł zrobić jeszcze za życia. Zgodnie z ustawą o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, pan Karol mógł powołać zarząd sukcesyjny. W jaki sposób to uczynić? Opcje są dwie: albo po prostu wskaże określoną osobę jako zarządcę sukcesyjnego, albo zastrzeże, że z chwilą śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym. Takie zastrzeżenie przedsiębiorca może złożyć razem z pełnomocnictwem w formie prokury do CEIDG. W obu przypadkach powołany do zarządu sukcesyjnego musi wyrazić na to zgodę. Warto zaznaczyć, że zarząd sukcesyjny to nie tylko prawa, ale też obowiązki, które taki zarządca musi starannie wypełniać. Istotnym jest, by powołanie zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy odbyło się w formie aktu notarialnego.

Co daje zarząd sukcesyjny?

Aż do nabycia spadku przedsiębiorstwo nie pozostaje „w zawieszeniu”, tylko jest zarządzane. Najczęściej powołuje się osobę, która miała z przedsiębiorstwem do czynienia, wie, jak funkcjonowało i byłaby w stanie przejąć obowiązki zmarłego. Dzięki temu przedsiębiorstwo aż do nabycia spadku będzie właściwie zarządzane i utrzyma ciągłość. Warto więc powołać zarządcę sukcesyjnego, gdyż jeśli tego nie zrobimy, uczyni to sąd, niestety po upływie pewnego czasu od śmierci przedsiębiorcy.

A co z dziedziczeniem firmy?

Przedsiębiorstwo potocznie jest nazywane firmą, choć zgodnie z prawem terminy te nie są równoznaczne. Co do dziedziczenia, mamy pewien krąg osób uprawnionych do dziedziczenia. Można ich podzielić na spadkobierców ustawowych lub testamentowych. Jeśli spadkobierca powołał ważny testament, to spadkobiercy oznaczeni w testamencie po stwierdzeniu nabycia spadku będą uprawnieni do podejmowania różnych czynności aż do czasu powołania zarządcy sukcesyjnego. Jeśli spadkobierca nie sporządził testamentu, w grę wchodzi dziedziczenie ustawowe, a spadkobiercy ustawowi mają analogiczne uprawnienia. Obejmują one m.in. utrzymanie i prowadzenie przedsiębiorstwa, zbycie aktywów (np. materiałów i produktów należących do zmarłego przedsiębiorcy), ale również zawieranie stosunków pracy z dotychczasowymi pracownikami, przedłużanie ich umów, posługiwanie się firmą, a więc oznaczeniem przedsiębiorcy, opłacanie faktur za usługi lub towary. Słowem: czynności te obejmują po prostu prowadzenie przedsiębiorstwa. Kto może powołać zarządcę sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy? Przede wszystkim sąd, ale także małżonek powołany do prowadzenia spraw przedsiębiorstwa, spadkobierca ustawowy i testamentowy Ale kluczowym jest, że sąd może ustanowić zarządcę sukcesyjnego, którym nie jest spadkobierca, ani nawet osoba bliska zmarłemu. Wówczas te wszelkie związane z przedsiębiorstwem uprawnienia przechodzą na zarządcę sukcesyjnego. Jeśli przedsiębiorca ogłosił upadłość, nie można powołać zarządcy sukcesyjnego.

A co jeśli nikt nie chce prowadzić spraw przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy?

 W tej sytuacji przedsiębiorstwo zostanie zawieszone na okres 2 miesięcy. Po upływie tego czasu przedsiębiorstwo zostanie zamknięte i wykreślone z rejestrów, jeśli nie będzie osób zdolnych do kontynuowania jego działalności.

Jestem spadkobiercą. Co mam zrobić po odziedziczeniu przedsiębiorstwa?

Przedsiębiorstwo dziedziczy się z wszystkimi materialnymi i niematerialnymi składnikami majątku. Jeśli spadkobierca będzie chciał kontynuować działalność, koniecznym będzie zarejestrowanie przedsiębiorstwa na siebie. Jeśli firmie przyznano wcześniej koncesje i pozwolenia korzystające z numerów ewidencyjnych, to konieczne będzie ponowne ich uzyskanie. Nie podlegają one dziedziczeniu.

Mamy jeszcze drugą opcję: jesteśmy wprawdzie powołani do dziedziczenia, ale nie chcemy kontynuować działalności przedsiębiorstwa. W tej sytuacji dokonujemy wykreślenia z CEIDG lub po prostu nie kontynuujemy działalności firmy przez okres 2 miesięcy, po którym firma zostanie wykreślona z CEIDG i rejestru podatników.

Warto zauważyć, że postępowania w przedmiocie dziedziczenia przedsiębiorstwa rodzą wiele komplikacji. Przede wszystkim w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo przynosiło zyski. Wówczas postępowanie może trwać długimi miesiącami. Warto przy dziedziczeniu przedsiębiorstwa skorzystać z pomocy prawnej pełnomocnika.