Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci: jak długo trwa i czy wygasa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności?

Obowiązek alimentacyjny co do zasady jest ograniczony w czasie i trwa tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Wbrew powszechnym opiniom, nie istnieje górna granica wieku, po osiągnięciu której rodzice nie muszą już płacić alimentów na dzieci. Jak długo zatem może trwać obowiązek alimentacyjny i wskutek czego wygasa?

Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [dalej: k.r.o.], rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rodzice muszą zatem dostarczać swojemu dziecku środków utrzymania i wychowania, a obowiązek taki istnieje nawet, jeśli dziecko ukończyło 18 lat, ale uczy się nadal i nie ma żadnych własnych źródeł dochodu (obowiązek ten nie wygasa zatem ani z chwilą osiągnięcia konkretnego wieku przez dziecko ani przez ukończenie przez niego określonego stopnia edukacji).

Co istotne, obowiązek alimentacyjny każdego z rodziców względem dziecka istnieje niezależnie od tego, czy pochodzi ono z małżeństwa, czy też jest dzieckiem pozamałżeńskim. W tym ostatnim wypadku obowiązek alimentacyjny ojca istnieje od chwili urodzenia dziecka, a nie dopiero od daty jego uznania lub sądowego ustalenia ojcostwa. Zgodnie nadto z utrwaloną w orzecznictwie zasadą małoletnie dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami. Konsekwencją tej zasady jest to, że rodzice w żadnym razie nie mogą uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie może utrzymać się samodzielnie, tylko na tej podstawie, że wykonywanie obowiązku alimentacyjnego stanowiłoby dla nich nadmierny ciężar. Rodzice muszą więc podzielić się z dzieckiem nawet najmniejszymi dochodami (Komentarz do art. 133 k.r.o. red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/K. Pietrzykowski, Legalis).

Odrzucając w polskim systemie prawnym koncepcję automatycznego wygasania obowiązku alimentacyjnego już z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, przyznano rodzicom uprawnienia do uchylenia się od wykonania obowiązku alimentacyjnegow razie zagrożenia nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub w braku starań dziecka o osiągnięcie życiowej samodzielności. Istnieje zatem wyraźna potrzeba osłabienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka pełnoletniego, ponieważ rodzice, nie mając wpływu na postawę życiową dziecka, nie powinni być obciążeni zbyt długo obowiązkiem alimentacyjnym, z uszczerbkiem dla swojego utrzymania (Komentarz do art. 133 k.r.o. Gromek 2020, wyd. 7/Gromek, Legalis).

Poza szczególnym unormowaniem obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dzieci niezdolnych do samodzielnego utrzymania się, uprawniona do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ta osoba, która znajduje się w niedostatku (stosownie do treści art. 133 § 2 k.r.o.). Nie bez znaczenia pozostaje, iż powyższa przesłanka obowiązku alimentacyjnego odnosi się także do dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, jeżeli zobowiązanymi do jego alimentacji są inni krewni niż rodzice.

Najczęściej przywoływaną tezą Sądu Najwyższego w sprawie alimentowania pełnoletniego dziecka kontynuującego naukę jest wyrok z dnia 14.11.1997 r. (sygn. akt III CKN 257/97, OSNC 1998, Nr 4, poz. 70, Legalis), zgodnie z którym:

  • „Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka stanowi uszczegółowienie ogólnego obowiązku troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej”;
  • Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w szczególności – przez termin dojścia przez alimentowanego do pełnoletności. Nie jest także związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego”;
  • „Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki”.

W końcu należy wskazać, iż obowiązek alimentacyjny nie wygasa z mocy prawa, a właściwą drogą do realizacji roszczenia o zmianę obowiązku alimentacyjnego jest droga postępowania sądowego (pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego).

O autorze

dr Jarosław Wichura

DR JAROSŁAW WICHURA

Adwokat

O MNIE

Adwokat przy Izbie Adwokackiej w Katowicach, Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

 

Aplikację adwokacką odbywał przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Katowicach. Od 2017 r. wykonuje zawód adwokata.

 

W kręgu zainteresowań znajduje się m.in. prawo cywilne i gospodarcze, jak również sprawy z zakresu prawa rodzinnego i prawa karnego. Od wielu lat z sukcesem świadczy kompleksowe usługi prawne w zakresie stałej obsługi wspólnot mieszkaniowych.

 

Uczestniczył w kilkudziesięciu szkoleniach m.in. z zakresu mediacji w sprawach cywilnych i karnych, rozwoju przedsiębiorczości, doskonalenia umiejętności personalnych.

Doktor nauk humanistycznych w zakresie nauki o polityce. 


W czerwcu 2016 r. obronił rozprawę doktorską pt. „Wolność słowa w Polsce i w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Ujęcie porównawcze” na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

 

Wykładowca na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, wcześniej także w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu (prowadzi zajęcia z przedmiotów m.in. „Wstęp do prawoznawstwa”, „Prawo międzynarodowe publiczne”, „Administracja publiczna”).

 

Wielokrotny stypendysta Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w nauce. Wyróżniony przez Rektora Uniwersytetu Śląskiego za działalność na rzecz społeczności akademickiej i lokalnej oraz osiągnięcia naukowe. Jest autorem monografii naukowej pn. „Nowe media a opinia publiczna”, współautorem monografii pn. „Funkcjonalna implementacja przepisów antykorupcyjnych na gruncie polskiego prawa karnego”, 21 artykułów naukowych oraz współredaktorem 2 publikacji zbiorowych. Ponadto pisze teksty popularnonaukowe oraz eksperckie.

 

Płynnie posługuje się językiem angielskim (certyfikat TOEIC).

Z zamiłowania pianista i meloman. Wolne chwile poświęca dobrej książce oraz górskim wycieczkom.

KONTAKT


Więcej artykułów