Dział spadku a odpowiedzialność za długi spadkowe
W poprzednich artykułach wielokrotnie poruszano kwestie związane z dwiema ważnymi instytucjami: nabyciem spadku i działem spadku. Przypomnijmy zatem krótko, że pierwsza z nich pozwala stwierdzić, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy spadek (np. Sąd Rejonowy stwierdza, iż spadek po zmarłym A nabyli jego synowie po ½ części każdy z nich), natomiast w toku postępowania o dział spadku ustala się, co konkretnie wchodzi w skład masy spadkowej i komu przypadną poszczególne składniki wchodzące w skład spadku.
Jaki to wszystko ma wpływ na odpowiedzialność spadkobierców za długi zmarłego spadkodawcy, które weszły w skład spadku po nim?
Artykuł 1034 Kodeksu cywilnego stanowi, że do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe, a jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Natomiast Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.
Odpowiedzialność spadkobierców do chwili działu spadku
Do chwili, w której zostanie dokonany dział spadku, wszyscy współspadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. W praktyce oznacza to, że wierzyciel spadkodawcy może domagać się części lub całości przysługującego mu świadczenia od wszystkich spadkobierców łącznie lub od kilku z nich bądź też od każdego z osobna. W sytuacji, gdy któryś ze spadkobierców na skutek czynności prawnych zaspokoi takiego wierzyciela, może się on domagać od pozostałych spadkobierców zwrotu odpowiednich części tego świadczenia które spełnił, a dokładnie rzecz ujmując części, która odpowiada ich udziałom spadkowym. Gdy pozostali spadkobiercy tego nie uczynią, spadkobierca który spełnił świadczenie może dochodzić jego zwrotu w odrębnym procesie, chyba że postępowanie o dział spadku zostało już wszczęte – wtedy to właśnie w tym postępowaniu powinno dojść do rozliczenia pomiędzy spadkobiercami, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. akt III CSK 309/14.
Sytuacja może się komplikować, jeżeli któryś ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jednakże będzie to przedmiotem rozważań w osobnym artykule.
Odpowiedzialność spadkobierców po dziale spadku
W momencie, kiedy dział spadku został dokonany, spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości ich udziałów. Jeżeli dział spadku został dokonany przez sąd, to momentem tym będzie chwila w której uprawomocniło się orzeczenie o dziale spadku, a jeżeli dział spadku został dokonany w drodze umowy pomiędzy stronami – będzie to chwila zawarcia takiej umowy. Jednakże przesłanka ta zachodzi tylko wtedy, gdy został dokonany dział całego spadku, a nie tylko dział częściowy. Gdy wierzyciel będzie chciał w pełni zaspokoić swoją wierzytelność, to zmuszony zostanie do pozwania wszystkich spadkobierców. Indywidualnie każdego z nich o przypadającą na niego część długu spadkowego.
Podsumowanie
Kwestia odpowiedzialności za długi spadkowe nie jest szczególnie skomplikowana, ale jest bez wątpienia bardzo istotna dla spadkobierców. Pamiętajmy za tym, że inaczej kształtuje się w sytuacji, gdy doszło dopiero do nabycia spadku, a zgoła odmiennie już po dokonaniu działu spadku. Nie zapominajmy o tym, że wierzyciel w pierwszej kolejności skieruje się tam, gdzie będzie miał największe szanse na odzyskanie należnych mu wierzytelności.