1 stycznia 2023 roku pojawiły się znaczące zmiany w kwestii przyznawania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Od teraz o przyznaniu skazanemu dozoru elektronicznego będzie mogła decydować komisja penitencjarna. Poszerzeniu ulegną, także okoliczności w jakich można przyznać skazanemu dozór elektroniczny.  

Na czym polega dozór elektroniczny ?

Dozór elektroniczny jest formą kary pozbawienia wolności , która polega na odbywaniu kary poza zakładem karnym w miejscu wyznaczonym przez sąd. Skazany odbywający karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego kontrolowany jest poprzez urządzenie stale wysyłające sygnał o jego miejscu przebywania. Za zgodą organu skazany może przebywać poza miejscem zamieszkania, aby mógł on normalnie pracować czy wykonywać inne obwiązki zawodowe i rodzinne. Głównym wyznacznikiem tego gdzie i o jakich godzinach ma przebywać skazany jest  harmonogram ustalony podczas postępowania, który dokładnie opisuje cele i godziny, w których skazany opuszcza miejsce odbywania wyroku.

Na rękę lub nogę skazanego zakładany jest nadajnik, który wyglądem przypomina zegarek. Natomiast w miejscu odbywania kary montowany jest odbiornik komunikujący się z nadajnikiem za pomocą fal radiowych. Jeżeli sygnał pomiędzy urządzeniami zostaje przerwany, oznacza to, że osoba opuściła miejsce odbywania kary.

Kto wydaje zgodę na dozór elektroniczny ?

O odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego mogą wystąpić: skazany, jego obrońca, prokurator, sądowy kurator. Czynniki brane pod uwagę przez komisje penitencjarną przy podjęciu decyzji o przydzieleniu dozoru elektronicznego to:

• długość kary pozbawienia wolności  (nie może przekraczać 1,5 roku lub 3 lat – kiedy oskarżony przebywa już w zakładzie karnym);
• odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego nie zaburzy osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności;
• oskarżony dostarczy pisemną zgodę osób pełnoletnich wspólnie zamieszkującymi z nim na odbywanie kary, w ich otoczeniu;
• warunki techniczne nie stanowią przeszkody do sprawnej kontroli skazanego.

Prokurator ma prawo nie zgodzić się na odbycie wyroku poprzez dozór elektroniczny lecz musi to zgłosić najpóźniej podczas posiedzenia, które odbywa się po ogłoszeniu decyzji o przyznaniu skazanemu dozoru. W takiej sytuacji decyzja komisji penitencjarnej staje się wykonalna z momentem uprawomocnienia.

Wykonanie kary i uchylenie dozoru elektronicznego

Karę w systemie dozoru elektronicznego uznaje się za wykonaną z dniem zakończenia odbywania kary. Sąd penitencjarny może uchylić zezwolenie na odbywanie kary poprzez dozór elektroniczny w sytuacjach kiedy:

• skazany nie zachowana wyznaczonego terminu na zgłoszenie gotowości do podjęcia czynności związanych z zainstalowaniem urządzeń monitorujących;

• skazany w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego popełnił przestępstwo;

• w czasie wykonywania kary skazany został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonania kary w innej sprawie.

Sąd może też uchylić odbywanie kary w SDE, kiedy skazany opuścił za zezwoleniem miejsce odbywania kary i nie powrócił do niego  w wyznaczonym czasie.

W takiej sytuacji sąd penitencjarny orzeka w jakim zakresie skazany powinien odbyć pozostałą karę (biorąc pod uwagę karę odbytą w systemie SDE).  Skazany zostaje powiadomiony o obliczonym okresie kary pozbawienia wolności, która pozostała mu do wykonania w zakładzie karnym.

Zalety dozoru elektronicznego

Dozór elektroniczny niesie za sobą wiele zalet nie tylko w kwestii odciążania zakładów karnych, lecz zapewnia także pozytywny wpływ na resocjalizację. Skazany dostaje możliwość uczestniczenia w życiu rodzinnym jak i społecznym, a fakt z góry narzuconych godzin przebywania w miejscu zamieszkania nieustannie przypomina skazanemu o odbywanej karze. Ważnym czynnikiem przemawiającym za szerszym przyznawaniem możliwości wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego była pandemia Covid-19 i liczba zakażeń w zakładach karnych.