Zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego jest często kluczowym elementem przygotowania do postępowania sądowego dotyczącego robót budowlanych. Warto zwrócić uwagę na znaczenie tej czynności oraz wyjaśnić, jak należy ją przeprowadzić, aby zwiększyć szanse na pomyślne rozstrzygnięcie sprawy. W tym artykule odpowiem na najczęściej pojawiające się pytania związane z tym tematem.
Na czym polega zabezpieczenie dowodu ?
Zabezpieczenie dowodu polega na uzyskaniu przy pomocy sądu dowodu w przyszłej, planowanej dopiero sprawie przed rozpoczęciem tej głównej sprawy sądowej.
Czy można uzyskać opinię biegłego sądowego jeszcze przed postępowaniem sądowym ?
Tak. Można. Możliwość taką wprost przewidują przepisy art. 310 i następne, kodeksu postępowania cywilnego.
Kiedy można uzyskać zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego ?
Dowód z opinii biegłego przed wszczęciem procesu można uzyskać gdy zachodziobawa, że jego przeprowadzenie w przyszłym procesie stanie się niewykonalne lub nawet będzie wykonalne ale zbyt utrudnione.
W większości spraw budowlanych będzie chodziło o sytuację gdy Zamawiający, Inwestor lub Generalny Wykonawca zauważył (jego zdaniem) wady w robotach budowlanych zanikających lub podlegających zakryciu. Proces budowlany musi się toczyć dalej. Inwestor (Zamawiający, GW) ma interes w tym, aby prace szły naprzód, terminy gonią. Jednocześnie wyniknął spór miedzy uczestnikami procesu budowlanego, co do wadliwości wykonania danego zakresu prac w ogóle, jak i też przyczyny tychże wad.
Zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego ma zapobiec negatywnym skutkom sytuacji, gdy w toku postępowania przeprowadzenie tego dowodu będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione.
Zabezpieczenie dowodów nie może służyć temu, żeby przyszły powód miał w ten sposób upewnić się co do szans mającego się wytoczyć procesu. Dlatego pamiętajmy aby uzasadniając taki wniosek nie pisać nic o niepewności co do tego czy wady istnieją czy nie. Wręcz przeciwnie. Argumentując powinniśmy być stanowczy co do tego, że wady istnieją oraz że wnioskodawca jest zdeterminowany, aby proces sądowy wytoczyć. Jaką decyzję podejmie powód po wytoczeniu sprawy jest kwestią przyszłości.
Równie w przyszłości można zdecydować jakie roszczenie będziemy chcieli wywodzić z opinii biegłego. Stwierdzenie wad fizycznych w robotach budowlanych może prowadzić bowiem do wielu roszczeń. Może chodzić o wykonanie zastępcze. Dysponując taką korzystna opinią, powód może uzasadniać słuszność swojego odstąpienia i domagać się kary umownej za odstąpienie. Istnieniem wad i koniecznością ich naprawy można uzasadniać opóźnienia wykonawcy i kary umowne za opóźnienie.
Dysponując takim dowodem możemy też zrezygnować z wytaczania sprawy. Kodeks nie przewiduje, żadnych kar, sankcji, dodatkowych kosztów procesu w związku z rezygnacją z wystąpieniem na drogę sądową. Czyli z jednej strony orzecznictwo sprzeciwia się dopuszczaniu takiego dowodu tylko celem oceny szans i perspektyw, z drugiej strony brak jest negatywnych skutków dla strony, która tylko w tym celu pozyska dowód.
Gdzie skierować wniosek o zabezpieczenie dowody z opinii biegłego?
Wniosek o zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego przed wszczęciem sprawy składa się w sądzie w sądzie rejonowym, w którego okręgu dowód ma być przeprowadzony.
Nawet jeżeli właściwym do rozpoznania sprawy będzie odległy sąd, na drugim końcu Polski, to zabezpieczenie dowodu z przyczyn praktycznych zostało przez kodeks przeznaczone biegłym, którzy do miejsca prowadzenia robót mają niedaleko.
Wspomnieć też można, że zabezpieczenia dowodu, na każdym stadium postępowania cywilnego, również w trakcie zawieszenia postępowania. Wówczas wniosek trzeba skierować do sądu właściwego do rozpoznania sprawy głównej.
Wniosek o zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego powinien zawierać:
- 1) Oznaczenie wnioskodawcy i przeciwnika – to najprostszy element wniosku.
- 2) Wskazanie faktów czyli tezy dowodowej to znaczy konkretne opisanie co chcemy udowodnić, na przykład:
Wnoszę o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa na fakty nieprawidłowego wykonania instalacji grzewczej i wentylacyjnej w budynku handlowo usługowym przy al. Solidarności XYZ w Warszawie, na czym te wady polegają, czy są usuwalne czy nieusuwalne, a jeżeli wady są usuwalne to podanie zakresu prac koniecznych celem usunięcia wad oraz przywrócenia działania instalacji grzewczej i wentylacyjnej do stanu zgodne z umową, zasadami wiedzy i sztuki budowlanej wraz z podaniem kosztów takich prac.
- 3) Przyczyny uzasadniające potrzebę zabezpieczenia dowodu. To jest najistotniejszy element wniosku w tym punkcie należy przekonującą dla sądu opisać sytuację zgodnie z którą w przyszłości oględziny przez biegłego będą niemożliwe lub niecelowe. Warto poświęcić trochę miejsca na opisanie dynamiki procesu budowlanego oraz dramaturgii uciekającego czasu. Odpowiednie sformułowanie tej części pisma ma przełożenie na długość terminu, który sąd wyznaczy biegłemu czyli na szybkość pozyskania opinii.
Ile wynosi opłata od wniosku o zabezpieczenie dowodu?
Od wniosku o zabezpieczenie dowodu należna jest stała opłata w wysokości 100 złotych. Jest to opłata od samego wniosku, która powinna zostać uiszczona przed złożeniem wniosku, a dowód uiszczenia opłaty należy do wniosku dołączyć. Samą opłatę od wniosku należy odróżnić od wynagrodzenia biegłego. Za pracę biegłego płaci bowiem wnioskodawca. To wnioskodawcę sąd wezwie o uiszczenie zaliczki na poczet opinii biegłego a następnie o zapłatę wynagrodzenia. Zwrotu kosztów biegłego wnioskodawca będzie mógł domagać się w ramach kosztów głównego postępowania sądowego – jeżeli wnioskodawca zdecyduje się na takie postępowanie.
Sąd wydaje postanowienie w którym dopuszcza taki dowód lub wniosek oddala.Na postanowienie odmawiające zabezpieczenia dowodu nie służy zażalenie. Taka ewentualna odmowa sądu może być jednak podnoszona w przyszłym ewentualnym postępowaniu odwoławczym, w ramach sprawy głównej.
Pewną, niewyrażoną w kodeksie, lecz dość logiczną korzyścią płynącą z tego trybu uzyskania opinii biegłego jest to, że w tym trybie szybciej uzyskamy dowód z opinii biegłego.
Kiedy można zgłaszać zarzuty do opinii biegłego ?
Jeżeli chodzi o zastrzeżenia lub wnioski o uzupełnienie opinii biegłego, to można je zgłaszać zarówno w toku postępowania o zabezpieczenie dowodu jak i w toku sprawy głównej. Należy jednak pamiętać, że w toku sprawy, w przyszłości, z uwagi na to, że chodzi o wady zanikające lub ulegające zakryciu, biegły nie będzie mógł odnieść się do taki uwag.
Czy przeciwnik dowie się o treści opinii biegłego przed rozpoczęciem postępowania ?
Należy pamiętać, że opinii biegłego może być dla nas niekorzystna. Nasz przeciwnik jest stroną postępowania o zabezpieczenie dowodu. Dlatego będzie miał dostęp do tej opinii. Może się zatem zdarzyć, że naszym kosztem i staraniem to przeciwnik utwierdzi się w przekonaniu, że miał rację co do braku wad.
Czy złożenie w sądzie wniosku o zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego przerywa bieg przedawnienia roszczeń związanych z takimi wadami ?
Wprawdzie zgodnie z art. 123 § 1 Kodeksu cywilnego bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Jednak orzecznictwo jest zgodne, że wniosek o zabezpieczenie dowodu z opinii biegłego nie zmierza bezpośrednio do tych celów. Dlatego złożenie takiego wniosku nie przerywa biegu terminu przedawnienia. Z taką linią orzeczniczą należy się zgodzić. Wszak, jak napisałem powyżej treść opinii biegłego może uzasadniać wiele różnych roszczeń, a uzyskanie takiego dowodu wcale nie musi obowiązkowo prowadzić do wszczęcia sprawy.
Instytucja zabezpieczenia dowodu z opinii biegłego jest rzadko wykorzystywana w praktyce. Może to dziwić, gdyż dowód z opinii biegłego często rozstrzyga spór. Pozyskanie ekspertyzy, wcale nie drożej niż według stawek rynkowych może być praktycznym wyznacznikiem kierunku działań w problematycznej sytuacji na placu budowy.