Większość osób jest świadoma tego, że w przypadku gdy gmina uchwala nowy plan zagospodarowania przestrzennego lub dokonuje zmian w planie uprzednio obowiązującym, w sposób niekorzystny z perspektywy możliwości zagospodarowania danej działki, właścicielowi przysługuje w takim wypadku od gminy odszkodowanie lub roszczenie o wykupienie nieruchomości. Podstawę tego żądania stanowi art. 36 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zgodnie z którym:
„1. Jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z uwzględnieniem ust. 2 i art. 37(1) ust. 1, żądać od gminy albo od władającego terenem zamkniętym, jeżeli uchwalenie planu lub jego zmiana spowodowane były potrzebami obronności i bezpieczeństwa państwa:
1) odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo
2) wykupienia nieruchomości lub jej części.”
Czy można jednak coś zrobić w sytuacji gdy sama wypłata odszkodowania, a nawet wykupienie działki przez gminę to dla właściciela zbyt mała rekompensata? Czy właścicielowi nieruchomości przysługuje jakaś ścieżka zaskarżenia nowo uchwalonego planu miejscowego, która doprowadziłaby do umożliwienia mu zagospodarowania działki zgodnie z wcześniejszymi założeniami? Instytucją, która może temu posłużyć jest skarga na uchwałę rady gminy w przedmiocie uchwalenia/zmiany planu miejscowego, w trybie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym.
Sąd Administracyjny ma obowiązek uwzględnienia skargi na uchwałę organu gminy w przedmiocie planu miejscowego powstaje wówczas, gdy naruszenie interesu prawnego skarżącego jest związane z jednoczesnym naruszeniem obiektywnego porządku prawnego, mianowicie gdy wystąpi istotne naruszenie zasad lub istotne naruszenie trybu sporządzania planu miejscowego (art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym).
Należy pamiętać, że wykazanie przez skarżącego naruszenia jego interesu prawnego jest nie tylko warunkiem skutecznego wniesienia skargi w trybie art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, ale też determinuje zakres merytorycznej kontroli zaskarżonego aktu. Ewentualne stwierdzenie nieważności uchwały w przedmiocie planu miejscowego powinno obejmować te jej ustalenia, które pozostają w związku z indywidualnym interesem podmiotu skarżącego (tzn. właściciela nieruchomości) i powodują dla niego następstwa w postaci ograniczenia bądź pozbawienia konkretnych uprawnień do danej nieruchomości. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że wyeliminowanie z obrotu planu miejscowego w szerszym zakresie wywołuje skutki prawne wobec innych podmiotów niebiorących udziału w postępowaniu sądowym i niemogących przez to bronić własnego interesu w sprawie. Badanie przesłanek wniesienia skargi na uchwałę gminy w przedmiocie uchwalenia lub zmiany planu miejscowego wymaga oceny czy w danym stanie faktycznym doszło do naruszeń w procesie tworzenia planu miejscowego, które skutkowały przekroczeniem przez gminę swoich kompetencji co do ustalania przeznaczenia gruntów w celu zagospodarowania ich w określony sposób (tzw. „władztwo planistyczne gminy”).
