Obowiązek płacenia alimentów przez rodziców względem dziecka został uregulowany między innymi w art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z jego treścią rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku tego dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Warto zaznaczyć w tym miejscu, że brak jest z góry określonej daty wygaśnięcia tego obowiązku. W praktyce oznacza to, że fakt uzyskania przez dziecko pełnoletniości nie musi mieć wpływu na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Niemniej jednak rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Jak wynika z powyższego obowiązek płacenia alimentów względem dziecka wynika wprost z przepisów prawa. Oznacza to, że każdy rodzic jest zobowiązany łożyć na utrzymanie własnego dziecka. Przepisy powszechnie obowiązującego prawa nie narzucają jednak wysokości świadczenia alimentacyjnego. Wskazują natomiast okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu jego wysokości. Zatem zgodnie z art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od:
- usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
- zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Co to oznacza? W postępowaniach pomiędzy rodzicami a dziećmi, uprawnionym będzie przeważnie dziecko, a zobowiązanym rodzic. W tej sytuacji, w celu ustalenia wysokości świadczenia alimentacyjnego należy w pierwszej kolejności okreslić ile wynoszą usprawiedliwione koszty niezbędne dla utrzymania i wychowania konkretnego dziecka. Brak jest definicji dla pojęcia „usprawiedliwionych potrzeb” dziecka, niemniej jednak w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż ich zakres powinien być ustalony tak by w razie ich zaspokojenia stopa życiowa dziecka była taka sama jak stopa życiowa rodziców. Przy czym uwzględnić należy również wiek, stan zdrowia, kierunek szkolenia oraz inne indywidualne okoliczności dotyczące dziecka (tak w: wyroku Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 5 maja 1998 r.; sygn. I CKN 284/98). Nadmienić trzeba, że wypełnianie obowiązku alimentacyjnego nie zawsze musi polegać na zapłacie ustalonej kwoty pieniędzy. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takiej sytuacji świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. W praktyce powyższe oznacza, iż zazwyczaj rodzic mieszkający z dzieckiem i sprawujący bieżącą pieczę nad nim wypełnia obowiązek alimentacyjny właśnie poprzez codzienne, osobiste starania w jego utrzymaniu i wychowaniu. Natomiast rodzic niezamieszkały z dzieckiem, widujący je jedynie w ramach ustalonych kontaktów wypełnia swój obowiązek pieniężnie pokrywając w całości lub w części koszty utrzymania i wychowania dziecka.
Podkreślenia jednak wymaga, jednak że zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb dziecka jest limitowane możliwościami majątkowymi i zarobkowymi zobowiązanego rodzica, co oznacza że może się zdarzyć, iż zasądzone alimenty nie będą mogły w pełni zapewnić zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb tego dziecka (tak w: postanowieniu Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 6 kwietnia 2018 r.; sygn. III CNP 30/17).
Podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w razie zmiany stosunków możną żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. W praktyce oznacza to najczęściej zmodyfikowania wysokości świadczenia alimentacyjnego w przypadku zmiany w obrębie usprawiedliwionych potrzeb dziecka (ich zwiększenie lub zmniejszenie), a także możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica (ich zwiększenie lub zmniejszenie).
Adwokat Joanna Wanat