Czy współmałżonek odpowiada za zobowiązania (długi) zaciągnięte przez drugiego małżonka? Czy i w jakim zakresie pożyczka męża obciąża żonę? Czy rozwód wpływa na odpowiedzialność za długi (byłego) współmałżonka?
Wyrok wydany w stosunku do jednego z małżonków, jest podstawą do prowadzenia egzekucji nie tylko z majątku osobistego dłużnika, lecz także z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Sam wyrok nie upoważnia jednak do egzekwowania należności z majątku wspólnego małżonków. Aby móc prowadzić egzekucję z majątku wspólnego małżonków niezbędne jest uzyskanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika.
Czym jest klauzula wykonalności?
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić czym jest wskazana w tytule „klauzula wykonalności”. Klauzula wykonalności w praktyce jest pieczęcią (lub nadrukiem) nadawaną przez sąd na orzeczenie (np. wyrok lub nakaz zapłaty) i potwierdza to, że orzeczenie nadaje się do prowadzenia egzekucji przez komornika. Komornik nie rozpocznie egzekucji bez przedstawienia mu tytułu wykonawczego- wyroku opatrzonego właśnie klauzulą wykonalności.
Czy można nadać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika?
Tak, można uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, jednak jest to obwarowane pewnymi warunkami, które określono w art. 787 k.p.c. Aby uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi niezbędne jest wykazanie, przez ubiegającego się o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Jeśli takiego dowodu brak sąd nie nada klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. W przypadku uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika wierzyciel będzie mógł prowadzić egzekucję nie tylko z majątku osobistego dłużnika oraz z jego wynagrodzenia za pracę, ale będzie mógł ją również rozszerzyć o majątek objęty wspólnością majątkową. Dotyczy to zarówno wspólności majątkowej powstałej z mocy prawa jak i rozszerzonej przez małżonków umową majątkową.
Odnośnie do zgody małżonka na zaciągniecie zobowiązania należy wskazać, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r., sygn. akt: III CZP 117/10. „W sprawie o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika nie jest dopuszczalne stosowanie domniemania faktycznego przy ustalaniu, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała za zgodą małżonka dłużnika.” Oznacza to, że zgoda współmałżonka dłużnika musi zostać udzielona w sposób niebudzący wątpliwości- nie można jej domniemywać np. na podstawie innych ustalonych faktów.
Czy zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej (intercyzy) i podział majątku w trakcie małżeństwa coś zmienia?
W przypadku gdy spełnione są wcześniej wskazane przesłanki (wierzytelność wynika z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika) zawarcie umowy małżeńskiej (intercyzy) i podział majątku nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności. Zgodnie z treścią art. 7872 k.p.c. zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika oraz prowadzenia na podstawie tak powstałego tytułu wykonawczego egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto.
Jednocześnie małżonek dłużnika może bronić się przed kierowaniem wobec niego egzekucji poprzez wytoczenie powództwa przeciwezekucyjnego (o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności), jednakże tylko wtedy, jeśli fakt zawarcia intercyzy był wierzycielowi wiadomy. Podkreślić należy, że zgodnie z treścią art. 471 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.
Ponadto zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 sierpnia 2006 r. (sygn. akt: I ACa 656/06), „Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej nie ma skutku wstecznego i nie może tym samym pozbawiać wierzyciela możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków, jeśli zniesienie to nastąpiło już po nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi.[…] Nie może bowiem ustanie wspólności majątkowej i zniesienie współwłasności pozbawiać wierzyciela nabytych już przez niego praw.” Wobec powyższego zawarcie intercyzy już po uzyskaniu przez wierzyciela klauzuli wykonalności na współmałżonka dłużnika nie uchroni przed rozszerzeniem egzekucji o składniki majątku które wchodziłyby w skład majątku wspólnego.
A co w przypadku rozwodu? Czy wierzyciel może uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko byłemu współmałżonkowi dłużnika?
Jeśli orzeczono rozwód z małżonkiem-dłużnikiem to nie jest możliwe uzyskanie przez wierzyciela klauzuli przeciwko byłemu małżonkowi dłużnika. Dla nadania przez sąd klauzuli wykonalności na małżonka dłużnika niezbędne jest by małżeństwo trwało tak w chwili zaciągania zobowiązania jak i w chwili nadania klauzuli. W przypadku gdy wcześniej został orzeczony rozwód, zgodnie z orzeczeniami Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1976 r. (sygn. akt: IV CZ 29/76) oraz z dnia 26 czerwca 1974 r. (sygn. akt: III CRN 127/74) wierzyciel nie będzie mógł uzyskać klauzuli wykonalności przeciwko byłemu już małżonkowi dłużnika.
