ZMARŁ DŁUŻNIK – CO MOŻE ZROBIĆ JEGO WIERZYCIEL

„Pani Aldona prowadzi firmę, w ramach której udziela pożyczek. Pożyczki te są stosunkowo nisko oprocentowane, a większość klientów rzetelnie spłaca swoje zobowiązania. Pewnego dnia w biurze Pani Aldony pojawiła się córka jednego z pożyczkobiorców. Kobieta oświadczyła, że jej ojciec zmarł (przedstawiając odpis skrócony aktu zgonu). Poinformowała również, że nie chce mieć nic wspólnego z długami ojca i spadek odrzuci i nic jej nie wiadomo o innych krewnych jej ojca, po czym szybkim i stanowczym krokiem opuściła biuro. Pani Aldona była zszokowana i nie wiedziała co ma dalej robić. Pragnąc zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej udała się do adwokata specjalizującego się w sprawach spadkowych. Adwokat udzielił Pani Aldonie rzetelnej porady prawnej i nakreślił dalszy plan działania w sprawie”.

Wierzyciel (czyli osoba, która np. udzieliła innej osobie [dłużnikowi] pożyczki) jest zainteresowana tym, aby swoją wierzytelność odzyskać. Jednakże sytuacja komplikuje się, gdy dłużnik umiera przed spłatą zobowiązania. Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego zobowiązanie takie przechodzi na spadkobierców dłużnika, od których wierzyciel może się wtedy domagać spłaty. Jednakże spadkobierców takich należy najpierw ustalić.

Gdy w skład spadku wchodzą długi, krewni zmarłego skupiają się z reguły na złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku w przewidzianym ustawą terminie i nie interesuje ich kwestia sądowego uregulowania kwestii spadowych po zmarłym. Dla wierzyciela taka sytuacja jest problematyczna, bowiem nie wie on, od kogo może się domagać zapłaty.

Z reguły to spadkobiercy wszczynają postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Co jednak w sytuacji, gdy osoby te nie zamierzają lub nie chcą tego zrobić? Co w takiej sytuacji może zrobić wierzyciel (zwłaszcza biorąc pod uwagę upływający termin przedawnienia roszczenia).

Zgodnie z art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Należy się zatem zastanowić, czym jest interes, o którym mowa w tym przepisie.

Jako podmioty mające taki interes, uprawnione do złożenia wspomnianego wniosku, wskazuje się zazwyczaj: spadkobierców, następców prawnych spadkobierców, wierzycieli spadkowych, wierzycieli osobistych spadkobierców, nabywców spadku lub udziału w nim, osoby uprawnione do zachowku, zapisobierców windykacyjnych. Natomiast jako podmioty nielegitymujące się stosownym interesem, który umożliwiałby im zainicjowanie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wskazuje się: dłużnika spadkobiercy, dłużnika spadkodawcy, dłużnika nabywcy spadku lub udziału w nim (E. Gniewek, Kodeks Cywilny Komentarz, 2019 Legalis).

W orzecznictwie przyjmuje się wykładnię zawężającą interesu, tak aby nie rozszerzać zbytnio kręgu osób uprawnionych do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. W postanowieniu z dnia 28 stycznia 2009 r. (sygn. akt IV CSK 361/08) Sąd Najwyższy wskazał, ustalenie prawidłowego porządku dziedziczenia ma dwa aspekty: publicznoprawny i rodzinno-osobisty, w związku z czym nie można w wyniku nazbyt liberalnej wykładni dopuścić do ingerowania osób trzecich w układy rodzinno-osobiste i majątkowe, bez należytego usprawiedliwienia w kategoriach obiektywnego interesu; wystarczającym zabezpieczeniem realizacji publicznoprawnego celu ustalenia prawidłowego porządku dziedziczenia jest możliwość wszczęcia postępowania przez prokuratora, jako rzecznika interesu publicznego.

Z powyższego wynika, że wierzyciel w celu ustalenia, kto jest spadkobiercą po zmarłym dłużniku, może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym dłużniku, albowiem posiada on w tym zakresie interes.


Więcej artykułów