Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Bieżący zarząd składnikami majątku małoletniego co do zasady nie wymaga zgody sądu opiekuńczego. Zdarzają się jednak sytuacje, które wymagają nie tylko zaangażowania rodziców, ale również zezwolenia sądu. O jakich przypadkach mowa?
Zgodnie z art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [dalej: k.r.o.], rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Nadto obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską (art. 101 § 1 k.r.o.). W miejsce dawnego systemu, który polegał na tym, że ustawodawca w sposób wyczerpujący określał czynności, do dokonania których rodzice musieli uzyskać zgodę sądu opiekuńczego, obecnie ustawodawca posługuje się elastyczną formułą, wedle której rodzice nie mogą sami dokonywać tylko czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przez czynności zwykłego zarządu należy rozumieć załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład administrowanego majątku i utrzymywaniem tych przedmiotów w stanie niepogorszonym, wszystko zaś, co się w tych granicach nie mieści, należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (Komentarz do art. 101 k.r.o., red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/J. Gajda, Legalis). Jako przykłady czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu można wskazać, np. zrzeczenie się własności nieruchomości, ustanowienie na nieruchomości ograniczonego prawa rzeczowego, zaciągnięcie pożyczki w kwocie przekraczającej bieżące potrzeby, odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka, sprawy co do alimentów, działu spadku czy zniesienia współwłasności.
Zgodnie z art. 101 § 2 k.r.o., zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka oraz przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Co istotne, wyłączenie zarządu rodziców obejmuje nie tylko zarobek i przedmioty oddane dziecku do swobodnego użytku, lecz także to, co dziecko uzyskało w zamian za te składniki, jak również dochód, jaki one przyniosły. Unormowanie to odpowiada art. 21 i 22 Kodeksu cywilnego [dalej: k.c.]. Zgodnie bowiem z art. 21 k.c., osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych może samodzielnie dysponować swoim zarobkiem i nie musi w tym zakresie uzyskiwać zgody przedstawiciela ustawowego. Należy jednak pamiętać, iż zasada ta może zostać wyłączona przez sąd opiekuńczy (każdorazowo konieczna jest zatem ocena sytuacji dziecka w aspekcie jego dobra).
Z treści art. 101 § 1 KRO wynika, że rodzice są obowiązani sprawować zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jest przy tym zasadą, że każdy z rodziców może samodzielnie sprawować zarząd majątkiem dziecka w wypadku, gdy każdemu z rodziców przysługuje władza rodzicielska i gdy władza ta nie została ograniczona (Komentarz do art. 101 k.r.o., Haak 2019, wyd. 1, Legalis). Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż przy powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rozwiedzionych rodziców, drugi małżonek zachowuje w niej udział, z tym jednak zastrzeżeniem, że w takim wypadku jego władza rodzicielska nie dotyczy majątku (pkt V uchw. PSIC z 18.3.1968 r., III CZP 70/66, OSNCP 1968, Nr 5, poz. 77).
Sąd opiekuńczy udzielając zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, ocenia jej legalność, tzn. dopuszczalność w świetle obowiązujących przepisów prawa oraz jej celowość, tzn. czy jest ona dla dziecka z gospodarczego punktu widzenia korzystna lub ze względów pozagospodarczych konieczna (zob. B. Dobrzański, [w:] Komentarz k.r.o., 1975, s. 676).
