Zgodnie z art. 145 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, – jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do naprawienia szkód wywołanych ruchem zakładu górniczego, stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. A podstawowym przepisem regulującym kwestie odpowiedzialności jest art. 363 § 1 kodeksu cywilnego w myśl, którego naprawienie szkody może nastąpić bądź to przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, bądź też przez przywrócenie stanu pierwotnego. Pytaniem, na które chciałbym udzielić odpowiedzi to czy dopuszczalne jest zobowiązanie do naprawienia szkody wyrządzonej ruchem zakładu górniczego, w części poprzez zobowiązanie do przywrócenia stanu poprzedniego, a w pozostałym zakresie poprzez zapłatę odszkodowania pieniężnego?
Na powyższe pytanie została udzielona odpowiedź uchwałą z dnia 12 maja 2004 r., o sygn. akt III CZP 20/04 Sądu Najwyższego, który uznał, że szkoda wywołana ruchem zakładu górniczego może być naprawiona w części poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego, w pozostałej zaś części poprzez zapłatę odszkodowania. Co prawda stan faktyczny i prawny dotyczył ówcześnie obowiązującej ustawy to jednak argumentacja i wyjaśnienie tej kwestii przez Sąd Najwyższy pozostają nadal aktualne.
Sąd Najwyższy stwierdził, że o ile naprawienie szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej ma charakter ekwiwalentny i zarazem kompensacyjny, o tyle przywrócenie stanu poprzedniego nie zawsze jest równoznaczne z doprowadzeniem poszkodowanego do sytuacji, w której znajdował się przed wyrządzeniem szkody. W wypadku rzeczy uszkodzonych, następnie poddanych zabiegowi przywrócenia im cech pierwotnych, sam fakt takiego zabiegu może w poważnym stopniu obniżyć atrakcyjność rzeczy, co w stosunkach handlowych może być przyczyną obniżeniem oceny. Mówiąc inaczej, przewrócenie rzeczy jej walorów użytkowych i estetycznych nie zawsze w pełni
wyrównuje doznany przez poszkodowanego uszczerbek majątkowy.
Warto jednak przypomnieć, że w ubiegłym wieku dominowało odmienne stanowisko Sądu Najwyższego, w którym uznawano, że przywrócenie stanu poprzedniego uniemożliwiało żądania dodatkowego odszkodowania odpowiadającego obniżeniu wartości sprzedanej rzeczy. Tak orzekł m. in Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 1971 r., w sprawie o sygn. Akt II CRN 450/70, który stwierdził, że jeżeli w wyniku naprawy przywrócono uszkodzony samochód do stanu poprzedniego, jego właściciel nie może żądać zasądzenia ponadto sumy pieniężnej odpowiadającej obniżeniu ,,wartości handlowej” samochodu. Odstąpieniem o tej zasady była uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2001 r., o sygn. akt III CZP 57/01 mówiąca, że odszkodowanie za uszkodzenie samochodu może obejmować, oprócz kosztów jego naprawy, także zapłatę sumy pieniężnej, odpowiadającej różnicy między wartością tego samochodu przed uszkodzeniem i po naprawie.
Powyższe stanowiska Sądu Najwyższego pokazują swoistą ewolucję, jaka miała miejsce przy rozstrzyganiu spornego zagadnienia. Niemniej pozostaje nadal aktualny pogląd Sądu Najwyższego, że dopóki restytucja naturalna jest możliwa, dopóty poszkodowany nie może doznać uszczerbku majątkowego, także w postaci obniżenia tzw. wartości handlowej rzeczy.
Dodatkowo warto jeszcze przytoczyć stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który uznał zasadę pełnego odszkodowania obejmującego zarówno poniesioną szkodę majątkową jak i również tzw. utracone korzyści, czego wyrazem jest wyrok z dnia 13 listopada 2008 r. o sygn. akt V Aca 24/09, w którym uznano, że roszczenie poszkodowanego obejmuje poniesione przez niego straty oraz korzyści, które mógłby odnieść gdyby szkody nie wyrządzono. Są to dwie postaci szkody, które w ramach obowiązującej zasady kompleksowego naprawienia szkody i różnicowego charakteru odszkodowania obowiązują w kodeksie cywilnym. Podstawową, bowiem funkcją odszkodowania jest kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszonych zdarzeniem wywołującym szkodę, obejmując to, co uszło z majątku poszkodowanego na skutek tego zdarzenia(tzn. strata) lub do niego nie weszło(utracona korzyść), gdy zasadę pełnego kompensowania szkody uznać należy za utrwaloną również w odniesieniu do szkód górniczych.
Zobacz naszą pełną ofertę szkody górnicze odszkodowanie. Nasza Kancelaria specjalizuje się w szkodach górniczych oraz dochodzeniu roszczeń od zakładów górniczych.