Spółka jawna powinna rozliczyć się z występującym wspólnikiem poprzez wypłacenie mu w pieniądzu przypadającego na niego udziału kapitałowego, zgodnie z przyjętym udziałem wspólnika w zyskach i stratach spółki.
Kodeks spółek handlowych dopuszcza wypowiedzenie umowy spółki jawnej zawartej na czas nieoznaczony przez jednego ze wspólników. W tym celu, wspólnik powinien złożyć na ręce pozostałych wspólników lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki oświadczenie w formie pisemnej o wypowiedzeniu umowy spółki. Dla skuteczności tego oświadczenia ważnym jest, aby zostało ono złożone co najmniej na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Wypowiedzenie umowy spółki może skutkować jej rozwiązaniem. Jeżeli jednak umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, pomimo jej wypowiedzenia przez jednego ze wspólników.
W przypadku trwania spółki pomimo wypowiedzenia umowy przez wspólnika, wraz z końcem roku obrotowego zachodzi konieczność rozliczenia się pomiędzy wspólnikiem występującym, a spółką. Wspólnikowi przysługuje bowiem prawo do wypłaty w pieniądzu przypadającego na niego udziału kapitałowego ustalonego w drodze osobnego bilansu sporządzonego na ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia.
Czym jest udział kapitałowy?
Udział kapitałowy należy rozumieć jako kwotę odpowiadającą „przypadającej” na wspólnika części majątku spółki, wycenionego według wartości zbywczej. W orzecznictwie pojęcie udziału kapitałowego tłumaczy się w następujący sposób: „chodzi nie o ustalenie wartości sumy poszczególnych składników majątkowych pomniejszonych o przysługujące spółce roszczenia wobec wspólnika, ale rynkową wartość udziału kapitałowego uwzględniającą wartość zbywczą” (wyrok SA w Krakowie z 20.12.2016 r., I ACa 832/16. Sąd Najwyższy potwierdził z kolei, że „Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, należy przyjąć, że udział wypłacany wspólnikowi na podstawie art. 65 § 1 KSH powinien przede wszystkim uwzględniać wartość zbywczą wkładu rzeczywiście wniesionego przez tego wspólnika do spółki, aktualną na dzień osobnego bilansu”.
Nawet wspólnicy, którzy zaniechali dochodzenia swoich roszczeń bezpośrednio po wystąpieniu ze spółki nie są na straconej pozycji. Roszczenie o wypłatę udziału kapitałowego ma bowiem charakter bezterminowy, co oznacza, że powinno być zrealizowane bez zbędnej zwłoki od czasu wezwania do jego realizacji (art. 455 KC).
Umowa spółki może zmieniać zasady rozliczenia z wspólnikiem występującym
Zawiązując spółkę jawną lub przystępując do niej wspólnik powinien zwrócić szczególną uwagę na to czy, a jeśli tak to w jaki sposób umowa spółki reguluje kwestie rozliczeń ze wspólnikiem występującym ze spółki. Dopuszczalne jest uzgodnienie pomiędzy wspólnikami innych niż przewidziane kodeksowo zasad ustalania wysokości spłaty wspólnika występującego, a nawet umowne ustalenie kwoty, jaka będzie mu z tego tytułu przysługiwała.
