W poprzedniej części Poradnika przybliżyliśmy kilka podstawowych pojęć z zakresu prawa spadkowego. Przypomnijmy więcej, że spadkodawcą jest osoba, po której spadkobiercy nabywają spadek. Spadkodawcą może być wyłącznie osoba fizyczna, co oznacza, że np. spółka z o.o. nie może być spadkodawcą.
Oznacza to, że prędzej (oby nie) lub później (oby tak), każdy z nas zostanie spadkodawcą. Niestety wiele osób nie zastanawia się wcześniej nad tym, co stanie się ze zgromadzonym przez nie za życia majątkiem, wychodząc z założenia, „że jakoś to będzie”.
Niestety często okazuje się, że takie myślenie w konsekwencji prowadzi do sporów rodzinnych, które kończą się na sali sądowej (a podział majątku spadkowego przez sąd często może trwać przez wiele lat).
Na szczęście przyszły spadkodawca ma do dyspozycji szereg instrumentów, które pozwalają takie ryzyko zminimalizować. Jedną z takich instytucji jest testament. Przypomnijmy zatem, że testament jest czynnością spadkodawcy mającą na celu rozporządzenie jego majątkiem na wypadek śmierci.
Polskie prawo wyróżnia kilka rodzajów testamentu:
– holograficzny – pod tą nietypową nazwą kryje się zwykły testament pisemny sporządzony przez spadkodawcę, który musi być sporządzony odręcznie i zawierać datę sporządzenia oraz podpis spadkodawcy (przy czym brak daty nie przesądza o nieważności testamentu)
– notarialny – testament ten sporządzany jest przez notariusza w formie aktu notarialnego, co sprawia, że trudniej do „podważyć”
– allograficzny – jest testamentem ustnym, sporządzanym w obecności dwóch świadków i urzędnika – jest to testament bardzo rzadko spotykany
– ustny – spadkodawca oświadcza ostatnią wolę w obecności trzech świadków – przy czym może być sporządzony tylko przy spełnieniu określonych warunków
– podróżny – można go sporządzić tylko w czasie podróży polskim statkiem powietrznym lub morskim – przy czym może być sporządzony tylko przy spełnieniu określonych warunków
– wojskowy – może zostać sporządzony przez żołnierzy Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową, pracowników cywilnych zatrudnionych w Siłach Zbrojnych oraz osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym
Dzięki prawidłowo sporządzonemu testamentowi spadkodawca może w dużej mierze zapobiec ewentualnym konfliktom, które mogą powstać po jego śmierci, a co więcej ma unikalną szansę na zadecydowanie, co stanie się z jego majątkiem po śmierci (np. może powołać w testamencie fundację, której celem statutowym będzie pomoc charytatywna).
W testamentach można również zamieszczać inne rozporządzenia na wypadek śmierci, o czym szerzej w kolejnych częściach Poradnika. Wspomnieć należy, że praktyka Kancelarii wskazuje, że często przyszli spadkodawcy rozporządzają swoim majątkiem za życia za pomocą darowizn (często wyczerpując w ten sposób cały swój majątek jeszcze za swojego życia). O tym, dlaczego taka praktyka jest ryzykowna (zwłaszcza dla spadkobierców), szerzej opowiemy w części Poradnika poświęconej instytucji zachowki.