W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Zabezpieczenie może być udzielone przez sąd zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i w jego toku (art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego). Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730¹ Kodeksu postępowania cywilnego). Co istotne, zabezpieczenie nie może co do zasady zmierzać do zaspokojenia roszczenia (art. 731 Kodeksu postępowania cywilnego). W praktyce oznacza to, że treść wniosku o zabezpieczenie nie może powielać treści żądania sformułowanego w piśmie wszczynającym postępowanie. Wniosek o zabezpieczenie roszczenia może zostać wniesiony wraz z pismem rozpoczynającym postępowanie, wtedy nie podlega on opłacie sądowej (art. 95 ust. 1 pkt. 1 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Możliwość zabezpieczenia roszczenia w sprawach rodzinnych ma doniosłe znaczenie, bowiem daje możliwość ustalenia sposobu funkcjonowania stron do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia konkretnej sprawy przez sąd.

W praktyce najczęściej spotykane jest zabezpieczenie w sprawach o ustalenie kontaktów oraz w sprawach o alimenty.

W sprawach o ustalenie kontaktów sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jak stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni. W szczególności może uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem. Wniosek o zabezpieczenie nie może być tożsamy z tym czego strona się domaga i co chce uzyskać w wyniku finalnego rozstrzygnięcia sądu. Przykładowo, strona domagająca się w postępowaniu szeroko uregulowanych kontaktów i widywania dziecka cztery razy w tygodniu w godzinach od 16.00 do 19.00, nie może równocześnie domagać się zabezpieczenia tego roszczenia poprzez umożliwienie realizowania kontaktów w identycznym wymiarze do czasu wydania rozstrzygnięcia przez sąd. W takim wypadku celem postępowania zabezpieczającego jest przede wszystkim dobro dziecka i umożliwienie regularnego kontaktu z dzieckiem stronie, której jest to bezprawnie utrudniane. Treść postanowienia o zabezpieczeniu nie przesądza o ostatecznym kształcie kontaktów, które określi sąd dopiero w wyniku przeprowadzenia całego postępowania dowodowego.

Natomiast w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia (art. 753 Kodeksu postępowania cywilnego). Oznacza to, że dla uzyskania postanowienia o zabezpieczeniu alimentów nie jest konieczne wykazywanie we wniosku interesu prawnego czyli okoliczności, że brak zabezpieczenia pozbawiłby uprawnionego środków do życia. Ułatwienie w tym względzie podyktowane jest faktem, iż alimenty stanowią podstawowe źródło utrzymania uprawnionego. Podkreślenia wymaga, że obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia (art. 743 Kodeksu postępowania cywilnego). W związku z powyższym treść postanowienia o zabezpieczeniu może się zmieniać na różnych etapach sprawy, w zależności od dynamiki postępowania i okoliczności, które będą przed sądem prezentowane.