Rzecznik Finansowy, w związku z negatywną w jego opinii praktyką banków, opublikował Analizę – Nieautoryzowane transakcje – zasady i główne problemy, skupiającą się na bezprawnym pozbawianiu środków klientów banków.
Jak zauważa Rzecznik, co roku wrasta liczba wniosków o przeprowadzenie przez niego postępowania interwencyjnego w związku z wystąpieniem nieautoryzowanej transakcji – jedynie w I kwartale 2019 było ich w 83. Ponadto, klienci nie raz przez wiele miesięcy muszą czekać na odzyskanie pieniędzy, często wypłacanych dopiero w wyniku zakończenia zainicjowanego przez nich postępowania sądowego.
Najważniejszą zasadą wystąpienia nieautoryzowanej transakcji jest obowiązek zwrotu środków klientowi. Zgodnie z brzmieniem art. 46 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej – z wyjątkiem przypadku, gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. Z powyższego można wywnioskować obowiązek bezwarunkowego zwrotu środków klientowi. Dodatkowo obowiązek ten zamyka się w terminie D+1 – tj. maksymalnie do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika.
Trzecia norma, którą podkreśla Rzecznik, to ustalenie zasad ewentualnej odpowiedzialności płatnika za nieautoryzowaną transakcję dopiero po zwrocie środków: „W ocenie Rzecznika Finansowego z uwagi na co do zasady bezwarunkowy obowiązek zwrotu środków nieautoryzowanej transakcji płatniczej przez dostawcę, zaraz po jej wykryciu lub stwierdzeniu, dopiero po dokonaniu tego zwrotu następuje ustalenie zasad ewentualnej współodpowiedzialności płatnika za nieautoryzowaną transakcję płatniczą”. Dodać należy, że ustalenie odpowiedzialności klienta powinno odbywać się na drodze postępowania sądowego – bank, jeżeli twierdzi, iż ma ku temu podstawy, winien zatem pozwać swojego klienta. W tym momencie należy przywołać art. 45 u.u.p., zgodnie z którym to na banku spoczywa ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza została autoryzowana i prawidłowo zapisana w systemie służącym do obsługi transakcji płatniczych dostawcy oraz że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą płatniczą świadczoną przez tego dostawcę, w tym dostawcę świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej.
Przechodząc do wyjątków od zasady obowiązku bezwarunkowego zwrotu środków klientowi Rzecznik podkreśla, że mają one charakter incydentalny, a ich interpretacja różni się od tej zaproponowanej przez banki. Przede wszystkim, jak stanowi art. 46 ustawy, dostawca płatnika niezwłocznie zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. Rzecznik podkreślił, że ,,oszustwo” o który mówi podany artykuł winno być interpretowane bardzo wąsko, jako oszustwo z udziałem samego płatnika. Zatem jedyną podstawą do zaniechania wypłaty środków winno być uzasadnione podejrzenie oszustwa z udziałem klienta, które zostało zgłoszone odpowiednim organom.
Drugim wyjątkiem od zasady wypłaty jest opisywane w art. 44 ustawy, który podkreśla, że użytkownik niezwłocznie powiadamia dostawcę o stwierdzonych nieautoryzowanych transakcjach płatniczych, a jeżeli użytkownik nie dokona tego powiadomienia w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana, roszczenia użytkownika względem dostawcy z tytułu nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych wygasają. Ustawa określa zatem limit, po którego upływie bank ma prawo odmówić wypłaty środków.
Chociaż opublikowana Analiza jasno podkreśla zasady, jakimi powinien kierować się bank przy interpretacji przepisów to wskazać trzeba, że dokument ten nie ma mocy wiążącej – zatem bank nie ma obowiązku go stosowania. W praktyce oznacza to, że banki nadal korzystają z własnej wykładni, zmuszając tym samym klientów do prób odzyskania swoich pieniędzy na drodze sądowej.
Absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji oraz komunikacji promocyjnej i kryzysowej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego.
telefon: +48 575 255 091
e-mail: a.warmuzinska@pirozek.pl