Zwłoka nie popłaca, czyli analiza wybranych zagadnień ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8.03.2013 r.
W dniu 29 kwietnia 2013 roku weszła w życie ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (zwana dalej ustawą), która uchyliła poprzednią ustawę z dnia 12 czerwca 2003 roku. Wprowadzenie nowej ustawy było podyktowane zwalczaniem zatorów płatniczych poprzez wprowadzenie instrumentów wspomagających zmniejszanie opóźnień w zapłacie należności oraz dyscyplinujących strony do stosowania krótkich terminów zapłaty.
Zakres podmiotowy i rzeczowy
Stosowanie sposobu naliczania odsetek ustawowych na podstawie art. 5 i odsetek podatkowych na podstawie art. 7 ustawy, zazwyczaj jest korzystniejszych niż te określone w art. 481 k.c., mimo tego podlega ograniczeniom podmiotowym i rzeczowym.
Przepis ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, rolników, rolników prowadzących gospodarstwa agroturystyczne, podmiotów określonych w art. 3 ustawy Prawo Zamówień Publicznych, osób wykonujących wolne zawody, oddziałów lub przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, podmiotów zagranicznych z sektora drobnej wytwórczości oraz przedsiębiorców z państw członkowskich UE, EFTA – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konferencji Szwajcarskiej.
Przepisów ustawy nie stosuje się do długów objętych postępowaniami określonymi w Prawie upadłościowym i naprawczym, umów z bankami (tj. mających na celu czynności określone w art. 5 ust 1 i 2 Prawa bankowego), umów zawartych wyłącznie przez podmioty sektora publicznego (tj. o których mowa w art. 5 ustawy o finansach publicznych) oraz do umów, których przedmiotem jest dostawa towaru lub wykonanie usługi, do których stosuje się art. 346 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (umów, których przedmiotem są broń, amunicja lub materiały do ich produkcji, przeznaczone wyłącznie do celów wojskowych).
Odsetki ustawowe i podatkowe, termin ich naliczania
Nowa ustawa umożliwia naliczanie odsetek ustawowych dla umów z terminem zapłaty dłuższym niż 30 dni. Na podstawie art. 5 wierzyciel będzie uprawniony do ich naliczenia po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury VAT lub rachunku, potwierdzającego dostawę towaru lub wykonania usługi do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Uprawnienie takie nie będzie przysługiwać jednak wierzycielom w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest organ publiczny będący podmiotem leczniczym, o którym mowa w art. 8 ustawy.
W ustawie utrzymano również występujące dotychczas uprawnienie wierzyciela do naliczania odsetek podatkowych, w przypadku gdy dłużnik opóźnia się z zapłatą należności od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty.
Wykres obrazujący możliwość naliczania odsetek ustawowych i podatkowych
Stawka odsetek podatkowych i okres obowiązywania
11,50% od 7 marca 2013
12,50% od 7 lutego 2013
13,00% od 10 stycznia 2013
13,50% od 6 grudnia 2012
14,00% od 8 listopada 2012
14,50% od 10 maja 2012
Możliwość naliczania odsetek podatkowych na warunkach określonych w art. 7 ustawy jest uprawnieniem wierzyciela i nie ma przeszkód aby wierzyciel zamiast odsetek podatkowych naliczał odsetki ustawowe wynikające z art. 481 k.c. tj. od dnia następnego po dniu wymagalności roszczenia do dnia zapłaty w przypadku gdy odsetki podatkowe są niższe od ustawowych.
Wykres obrazujący możliwość naliczania odsetek ustawowych
W ustawie utrzymano rozwiązanie, zgodnie z którym, jeżeli termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi przysługiwać będą odsetki ustawowe po upływie 30 dni po spełnieniu jego świadczenia do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Odsetki te naliczane będą automatycznie. Dzień wymagalności świadczenia pieniężnego jest uzależniony od różnych sytuacji określonych przepisami Kodeksu cywilnego (art. 455, art. 456, art. 458 i art. 476 k.c.), w związku z tym decydujące znaczenie będzie miała chwila wezwania dłużnika do zapłaty, np. przez doręczenie faktury lub rachunku. Dla zapewnienia pewności obrotu przewiduje się, że wezwanie to musi mieć formę pisemną. Nadto uregulowano kwestię przypadku, gdy w wezwaniu do zapłaty (w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku) wskazany zostanie dzień wcześniejszy niż dzień faktycznego otrzymania wezwania przez dłużnika. Wtedy za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego uważa się dzień doręczenia wezwania (art. 6 ust. 2 ustawy). W art. 8 ust. 4 ustawy wskazano również moment od którego należy liczyć termin zapłaty, w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie daty otrzymania faktury tj. po upływie 30 dni od dnia spełnienia przez dłużnika swojego świadczenia.
Obligatoryjna kompensata w wysokości 40 euro
Możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu nakazowym.
W celu zapewnienia efektywnego dochodzenia kwoty tzw. stałej rekompensaty, jak również zwrotu wszelkich kosztów poniesionych w związku z dochodzeniem należności w postępowaniu cywilnym, w wprowadzono zmianę w Kodeksie postępowania cywilnego, rozszerzającej zakres możliwych roszczeń wpostępowaniu nakazowym na podstawie art. 485 § 2a.
Ustawa wprowadza nowy instrument, którego celem jest zwrot kosztów wierzycielowi, które poniósł przy dochodzeniu należności. Zgodnie z art. 10 ustawy wprowadzono, iż od dnia nabycia przez wierzyciela uprawnienia do naliczania odsetek z tytułu opóźnienia (odsetek podatkowych) w zapłacie należności wynikającej z umowy przysługiwać mu będzie, bez konieczności wezwania, kwota tzw. stałej rekompensaty w wysokości wyrażonej w złotych w równowartości kwoty 40 euro. W przypadku gdy koszty odzyskania należności, czyli wydatki, które poniósł wierzyciel dochodząc należności, przekroczą kwotę stałej rekompensaty, wierzyciel będzie miał możliwość uzyskania na drodze sądowej zwrotu wszelkich wydatków, jakie poniósł w związku z próbą odzyskania należności, w tym kosztów postępowania sądowego.
Odrębne uregulowania dla organów publicznych
W ustawie wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym w umowach, w których organ publiczny występuje w charakterze dłużnika, termin zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi nie może przekraczać 30 dni od daty doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku. W ramach wyjątku od generalnej zasady regulowania należności przez organy publiczne w terminie 30-dniowym, Dyrektywa wprowadza możliwość zastosowania dłuższego, 60-dniowego terminu na regulowanie należności przez jednostki publiczne udzielające świadczeń zdrowotnych o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 – 4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) (art. 8 ust. 2 projektu).
W przypadku gdy jest to obiektywnie uzasadnione szczególnym charakterem (skomplikowanie, złożoność procedur, wielość podmiotów zaangażowanych, wieloetapowość) lub szczególnymi elementami umowy, w której dłużnikiem jest organ publiczny, dopuszcza w umowie zastrzeżenie terminu dłuższego niż 30 dni, ale nie dłuższego jednak niż 60 dni, (art. 8 ust. 3 ustawy).
Możliwość zbadania towaru art. 9 ustawy
Celem dyscyplinowania stron transakcji handlowych do stosowania krótkich terminów umownych nie tylko w zakresie terminu zapłaty, lecz również innych terminów przewidzianych umową, wprowadzone zostało rozwiązanie, zgodnie z którym, w przypadku gdy strony przewidziały w umowie procedurę zbadania towaru lub usługi celem potwierdzenia zgodności towaru lub usługi z umową, czas trwania takiej procedury nie może być wydłużany ponad konieczność wynikającą z właściwości danego towaru lub usługi i nie powinien przekraczać 30.
***
Wprowadzone rozwiązania z punktu widzenia przedsiębiorcy (wierzyciela), zapewniają mu lepszą pozycję negocjacyjną z silniejszym kontrahentem i gwarantują możliwość zrekompensowania poniesionych strat związanych z egzekucją należnego świadczenia. Obecnie największym mankamentem nowej ustawy jest fakt, iż odsetki podatkowe są niższe od odsetek ustawowych i tym samym dochodzenie odsetek podatkowych jest mniej korzystne. Mimo wszystko wprowadzone rozwiązania stanowią uprawnienie, a nie obowiązek czym umożliwiają wierzycielowi wybór wysokości dochodzonych odsetek. Podsumowując wprowadzone przez ustawodawcę zmiany należy ocenić pozytywnie, gdyż umożliwiają wierzycielowi skuteczną realizację jego praw i przeciwdziałają zwalczaniem zatorów płatniczych w transakcjach handlowych.
Zobacz naszą pełną ofertę: umowy