Nowe regulacje dotyczące prawa spadkowego i zasad dziedziczenia zaczęły obowiązywać od 15 listopada 2023 roku. Ustawodawca dokonał zmian w Kodeksie Cywilnym, mających na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur związanych z postępowaniem spadkowym.

Niegodność dziedziczenia

Nowe przepisy, które weszły w życie 15 listopada 2023 roku, wprowadzają zmiany w kwestii uznawania spadkobierców za niegodnych dziedziczenia. Od tej daty, spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia, jeśli:

– Nie wywiązywał się uporczywie z obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, gdzie wysokość alimentów została określona w orzeczeniu sądowym, ugody sądowej lub innej umowie.

– Systematycznie uchylał się od odpowiedzialności za opiekę nad spadkodawcą, w tym z obowiązków płynących z władzy rodzicielskiej, opieki, roli rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy, czy też obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się w relacji rodzic-dziecko.

Warto podkreślić, że nowe postanowienia dotyczące artykułów 928 § 1 pkt 4 i 5 Kodeksu Cywilnego, mówiące o niegodność dziedziczenia, mają zastosowanie wyłącznie do sytuacji, które miały miejsce po 15 listopada 2023 roku. W przypadku śmierci spadkodawcy przed 15 listopada 2023 roku, nie można zarzucić spadkobiercy zachowania  opisanych w tych przepisach, ponieważ nie były one jeszcze wtedy prawnie sankcjonowane.

Termin złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Spadkobiercy mają możliwość zdecydowania o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, co jest istotne w sytuacjach, gdy dziedziczone są również długi. Zgodnie z przepisami prawnymi, aby dokonać tego wyboru, spadkobierca ma termin sześć miesięcy od momentu, kiedy dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku.

Nowym rozwiązaniem jest możliwość zawieszenia tego sześciomiesięcznego terminu w przypadkach, gdy decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zgody sądu. Zawieszenie terminu trwa przez cały okres trwania postępowania sądowego. Dotyczy to głównie sytuacji, gdy spadkobiercami są osoby małoletnie. W takich przypadkach rodzice lub prawni opiekunowie dzieci muszą zwrócić się do sądu rodzinnego o pozwolenie na przyjęcie lub odrzucenie spadku w ich imieniu. Aż do momentu uzyskania zgody sądowej, sześciomiesięczny termin na podjęcie decyzji jest zawieszony.Początek formularza

Termin uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Rozszerzono również przesłanki pozwalające na unieważnienie skutków prawnych decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, podjętej nieświadomie lub pod przymusem, bądź gdy decyzja taka nie została podjęta w terminie z tych samych przyczyn. Zmienione przepisy stanowią, że aby skutecznie uchylić się od oświadczenia podjętego pod wpływem błędu lub pod przymusem, należy przestrzegać rocznego terminu od momentu wykrycia błędu lub ustania stanu groźby, zgodnie z art. 88 § 2 Kodeksu Cywilnego. Art. 1019 § 1 pkt 3 Kodeksu Cywilnego stanowi, że dla zachowania tego terminu wystarcza złożenie wniosku do sądu o uchylenie skutków prawnych takiego oświadczenia woli przed upływem wymienionego rocznego terminu.

Odrzucenie spadku w imieniu małoletnich

Od listopada 2023 roku proces odrzucania spadku przez rodziców w imieniu ich małoletnich dzieci ulega uproszczeniu. Wcześniej, aby odrzucić spadek w imieniu dziecka, rodzice musieli uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Brak tej zgody często prowadzi do sytuacji, w której mimo decyzji sądu, brak dalszych działań rodziców prowadził do przez dzieci majątku z dobrodziejstwem inwentarza.

Nowe przepisy umożliwiają rodzicom odrzucenie spadku w imieniu dziecka bez konieczności uzyskiwania zgody sądu. Wystarczy, że jeden z rodziców złoży odpowiednie oświadczenie przed notariuszem lub sądem. Jest to możliwe pod warunkiem powołania do spadku dziecka na skutek wcześniejszego odrzucenia spadku rodzica, na co drugi rodzic wyraża zgodę, chyba że oświadczenie składane jest wspólnie.

Zmiany te mają zastosowanie również do spadków otwartych przed 15 listopada 2023 roku, jeśli termin na oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie minął do tego dnia.

Mimo tych uproszczeń, w niektórych sytuacjach nadal konieczne będzie uzyskanie zgody sądu, na przykład gdy dziecko dziedziczy bezpośrednio po jednym z rodziców.

Postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku.

Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Spośród spadkobierców ustawowych wzywa się małżonka, zstępnych, osoby pozostające w stosunku przysposobienia, rodziców i rodzeństwo. Pozostałych spadkobierców ustawowych wzywa się, jeżeli są sądowi znani.