Warunkowe umorzenie postępowania karnego, często określane skrótowo jako „WUP” jest jednym ze sposobów poddania sprawcy przestępstwa próbie. Instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego pozwala, w określonych przypadkach na uniknięcie kary za popełnione przestępstwo, pod warunkiem spełnienia przesłanek określonych w kodeksie karnym.
Przesłanki orzeczenia warunkowego umorzenia postępowania
Aby możliwe w ogóle było warunkowe umorzenie postępowania karnego muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie mogą być znaczne,
- postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa,
- okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić wątpliwości,
- sprawca, wobec którego ma zostać zastosowane warunkowe umorzenie postępowania nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne,
Warunkowego umorzenia postępowania karnego nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat.
Zastosowanie tej instytucji najczęściej występuje wtedy, gdy sprawca przyzna się do zarzucanego mu czynu, przedstawi dowody na potwierdzenie, że jest osobą godną zaufania, której warto jest dać szansę na wykazanie, że nie wróci do przestępstwa. Przy ocenie czy spełniona jest przesłanka dotycząca postawy i warunków osobistych sprawy istotne może być również, czy sprawca posiada zatrudnienie, rodzinę, czy ma kogoś na swoim utrzymaniu, czy sprawuje nad kimś samodzielnie opiekę.
Kto orzeka o warunkowym umorzeniu postępowania?
O zastosowaniu warunkowego umorzenia postępowania orzeka wyłącznie Sąd. Prokurator, jeśli uzna, że istnieją podstawy do warunkowego umorzenia postępowania karnego może złożyć do sądu zamiast aktu oskarżenia wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Jeśli jednak prokurator wniesie do Sądu akt oskarżenia, nie zamyka to drogi do uzyskania warunkowego umorzenia postępowania. Wniosek o zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania może złożyć również sam oskarżony. W zależności od etapu postępowania (przygotowawcze lub sądowe) wniosek składa się do prokuratora prowadzącego postępowanie. Należy podkreślić, że warunkowe umorzenie postępowania ma charakter fakultatywny. Nawet w przypadku spełnienia wszystkich przesłanek Sąd nie jest zobowiązany do warunkowego umorzenia postępowania.
Na czym polega warunkowe umorzenie postępowania?
Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i okres ten biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia Sądu o warunkowym umorzeniu postępowania.
Sąd, umarzając warunkowo postępowanie obligatoryjnie nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.
W okresie próby Sąd może również oddać sprawcę pod dozór kuratora, który będzie nadzorował przebieg okresu próby i zachowanie sprawcy w tym okresie.
Sąd może również nałożyć na sprawcę dodatkowe obowiązki jak np. obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się terapii (w tym terapii uzależnień), powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób. Sąd może również orzec świadczenie pieniężne lub zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2, lecz nie dłużej niż wyznaczony okres próby.
Podjęcie warunkowo umorzonego postępowania
Należy zaznaczyć, że warunkowe umorzenie postępowania nie oznacza bezkarności sprawy przestępstwa.
Jeśli w okresie próby sprawca popełnił przestępstwo umyślne, za które został następnie prawomocnie skazany Sąd obligatoryjnie podejmie warunkowo umorzone postępowanie karne.
Ponadto Sąd może również podjąć warunkowo umorzone postępowanie, jeśli sprawca
w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, szczególnie jeśli popełnił nieumyślne przestępstwo, uchyla się od orzeczonego dozoru lub wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych bądź kompensacyjnych albo nie wykonuje zawartej
z pokrzywdzonym ugody. Jeśli powyższe okoliczności ujawnią się po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora wówczas Sąd będzie zobowiązany podjąć warunkowo umorzone postępowanie, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
Sąd może również podjąć postępowanie karne, gdy stwierdzi, że sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności, gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Czy warunkowe umorzenie postępowania wpisuje się do Krajowego Rejestru Karnego?
W Krajowym Rejestrze Karnym (KRK) gromadzi się również dane o osobach, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne. Jednakże nie jest to tożsame
z wpisem informacji o skazaniu, gdyż wpis informacji o warunkowym umorzeniu postępowania karnego nie jest wpisem do kartoteki osób skazanych. Należy podkreślić, że osoba, co do której orzeczono warunkowe umorzenie postępowania, zachowuje status osoby niekaranej i może uzyskać zaświadczenie o swojej niekaralności. Jednocześnie wpis z KRK wykreśla się już po 6 miesiącach od zakończenia okresu próby, jeśli w tym okresie nie dojdzie do podjęcia warunkowo umorzonego postępowania.