Utrudnianie kontaktów z dzieckiem – jakie kroki prawne można podjąć?

Na wstępie, należy zaznaczyć przepisy regulujące kontakty dzieci z rodzicami i krewnymi znajdują się w ustawie  Kodeks rodzinny i opiekuńczy (w skrócie k.r.o). Zgodnie z artykułem 113 k.r.o niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów (art. 113 § 1 k.r.o.).

Art. 113 § 2 k.r.o. precyzuje, że kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej, do których należą na przykład komunikatory takie jak: Skype, Messenger, WhatsApp.

Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich,  określają wspólnie rodzice, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia natomiast w braku porozumienia do tej kwestii rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 1131 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Jak wskazano w wyżej wymienionym przepisie każdy rodzic i każde dziecko ma prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Praktyka pokazuje, iż znacznie częściej stałą opiekę nad dzieckiem po rozwodzie sprawuje matka, i to z nią najczęściej małoletnie dziecko mieszka i spędza większość czasu. Niestety należy zauważyć, że  wiele spraw dotyczących ustalenia kontaktów z dziećmi, związanych jest z długotrwałym konfliktem i sporem pomiędzy rodzicami, którzy nie potrafią polubownie ustalić między sobą,  jak będą wyglądały ich kontakty z dzieckiem.

Często zdarza się tak, że ojciec widuje dziecko tylko wówczas, gdy matka wyrazi na to zgodę, ograniczając jego kontakt z dzieckiem poprzez odwoływanie, przekładanie umówionych spotkań, powołując się przy tym na różnego rodzaju okoliczności związane z dzieckiem. Niekiedy takie zachowanie matki powoduje, że ojciec nie widzi się z dzieckiem nawet kilka tygodni, co w oczywisty sposób przekłada się na osłabienie więzi i kontaktu dziecka z ojcem. 

Jakie działania można podjąć w sytuacji, gdy rodzic nie wywiązuje się z ustaleń dotyczących kontaktów z dzieckiem?

Jeżeli kontakty ojca z dzieckiem nie zostały uregulowane w wyroku rozwodowym bądź gdy nie toczyło się odrębne postępowanie o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, wtedy należy złożyć do sądu rejonowego wniosek o uregulowanie kontaktów rodzica z dzieckiem.

W przedmiotowym wniosku ojciec powinien wskazać w jakich dokładnie terminach chce się widywać z dzieckiem oraz gdzie te spotkania maja się odbywać. We wniosku tym powinno uwzględnić się spotkania z dzieckiem w okresie całego roku, w tym wakacje, ferie, święta czy urodziny dziecka. Matka dziecka ma oczywiście prawo nie zgodzić się ze sposobem kontaktów zaproponowanym przez ojca i przedstawić swoja propozycję, jednakże ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje sąd, który zawsze kieruje się dobrem dziecka. Sąd ustali jak kontakty ojca z dzieckiem mają wyglądać, a matka ma obowiązek stosować się do postanowienia sądu w tym zakresie.

Co w sytuacji, gdy jeden z rodziców utrudnia kontakty z dzieckiem  po mimo orzeczenia sądu?

Istotne uregulowania w tej materii zawiera art. 59815 Kodeksu postępowania cywilnego. W artykule tym zawarto uregulowania, które mają przeciwdziałać naruszeniom zarówno po stronie osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, jak i osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem.

Artykuł ten stanowi, że:

§ 1. Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.

§ 2. Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.

§ 3. Na postanowienia sądu, o których mowa w § 1 i 2, przysługuje zażalenie.

W dalszej kolejności, jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej ze względu na zmianę okoliczności.

Na marginesie można wskazać, że prawomocne postanowienie sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności.

Interwencja policji w sytuacji utrudniania kontaktów z dzieckiem

Można powiedzieć, że proszenie o interwencję Policji w przypadku utrudniania kontaktów z dzieckiem jest działaniem na wyrost. Przepisy ustaw nie przewidują specjalnych uprawnień Policji w  przypadku utrudniania rodzicowi kontaktów z dzieckiem.

Policja jest bowiem organem, który stoi na straży życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi działaniami. Mając to na uwadze, w razie utrudniania kontaktów z dzieckiem policja nie ma obowiązku udania się na taką interwencję.

aplikant adwokacki Michał Małysiak

Więcej artykułów