Ustalenie kontaktów z dzieckiem – co to oznacza w praktyce prawnej? 

Gdy rodzice się rozstają, pojawia się trudny temat do omówienia, a mianowicie kontakty z dzieckiem, które niejednokrotnie są źródłem ogromnych emocji. Co to właściwie oznacza w języku prawa? W jednym zdaniu można powiedzieć, że chodzi o nic innego, jak ustalenie, kiedy i jak rodzic, który nie mieszka na co dzień z dzieckiem, może się z nim spotkać, rozmawiać i uczestniczyć w jego życiu. Kontakty te obejmują nie tylko bezpośrednie spotkania, czyli popularne „widzenia z dzieckiem”, ale także rozmowy telefoniczne, wideorozmowy, a nawet wymianę wiadomości czy wręczanie prezentu. Co ważne, kontakty z dzieckiem są nie tylko prawem, ale i obowiązkiem. Chodzi o to, aby dziecko miało stały i realny kontakt z obojgiem rodziców, co jest kluczowe dla jego rozwoju emocjonalnego, jak i najzwyczajniej w świecie poczucia bezpieczeństwa. 

Ważne! Najważniejsze jest zawsze dobro dziecka, dlatego nawet gdy rodzic pozbawiony jest władzy rodzicielskiej, na przykład przez orzeczenie sądu, może mieć prawo do kontaktów, jeśli tylko nie zagraża to dziecku. 

Kiedy sąd decyduje o kontaktach?

Choć idealnym scenariuszem byłoby, gdyby rodzice sami potrafili się porozumieć, życie pokazuje, że nie zawsze jest to możliwe. Właśnie wtedy na scenę wkracza sąd. Gdy rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia lub kiedy jeden z nich utrudnia drugiemu widzenia z dzieckiem, sąd decyduje o kontaktach. Tego rodzaju sytuacja może mieć miejsce przy rozwodzie, separacji, rozstaniu pary niebędącej w związku małżeńskim albo w przypadku, gdy dziecko mieszka tylko z jednym z rodziców. Sąd zawsze analizuje wszystkie okoliczności, przesłuchuje strony, czasem także dziecko i wydaje decyzję, zawsze mając na względzie dobro małoletniego. 

Porozumienie rodzicielskie – pierwszy i najlepszy krok 

Najlepszym rozwiązaniem jest osiągnięcie porozumienia bez udziału sądu. Rodzice mogą wspólnie ustalić zasady kontaktów – dni, godziny, miejsce, formę (osobiście, telefonicznie, online). Takie porozumienie, choć niewiążące prawnie, może zostać zatwierdzone przez sąd w trakcie postępowania rozwodowego, separacyjnego lub w odrębnym wniosku.

Dlaczego to najlepszy krok? Bo to rozwiązanie „po ludzku”, a więc daje większe poczucie kontroli, jest mniej stresujące i pokazuje dziecku, że jego rodzice potrafią się porozumieć mimo trudnych okoliczności.

Wniosek do sądu – jak zainicjować postępowanie o kontakty?

Jeśli porozumienie nie jest możliwe, konieczne jest skierowanie sprawy do sądu rejonowego (wydział rodzinny i nieletnich). Wniosek o ustalenie kontaktów może złożyć każdy z rodziców, a także dziadkowie lub inne osoby bliskie dziecku. We wniosku należy wskazać szczegóły proponowanych kontaktów: dni tygodnia, godziny, miejsce, czas trwania, ewentualne święta i wakacje.

Opłata sądowa: Złożenie wniosku o ustalenie kontaktów podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł. Jeśli jednak sprawa toczy się w ramach postępowania rozwodowego lub separacyjnego, wniosek o kontakty może zostać rozpatrzony w tym samym postępowaniu bez dodatkowej opłaty.

Postępowanie sądowe – czego spodziewać się na sali rozpraw? 

Dla wielu rodziców myśl o rozprawie sądowej to źródło stresu. Warto jednak wiedzieć, że postępowanie w sprawie kontaktów nie jest wojną, a raczej próbą mediacji pod okiem sędziego. 

Sąd rozpatrując wniosek, kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Zazwyczaj zasięga opinii biegłych psychologów z Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS), którzy oceniają relację dziecka z rodzicami i ich zdolność do opieki. Sąd może również wysłuchać dziecka (jeśli jego rozwój na to pozwala), a także przeprowadzić inne dowody, np. z dokumentów czy zeznań świadków.

Sąd wydaje postanowienie, w którym precyzyjnie określa terminy i sposób kontaktów. Przykładowo: „ojciec ma prawo do kontaktów z dzieckiem w co drugi weekend od piątku godz. 17:00 do niedzieli godz. 18:00”. Warto pamiętać, że wydane przez sąd postanowienie zabezpieczające na czas trwania postępowania w przedmiocie kontaktów jest natychmiast wykonalne.

Rodzaje kontaktów – od widzeń po codzienne wsparcie

Nie każdy kontakt to tylko weekendowe odwiedziny. Prawo daje dużą elastyczność, jeśli chodzi o formy kontaktu – ważne, by służyły dziecku i były realne do wykonania.

Typowe rodzaje kontaktów to:

• spotkania osobiste – np. co drugi weekend, wybrane dni tygodnia, wakacje, ferie, święta,
  
• kontakt telefoniczny lub online – idealny w przypadku młodszych dzieci lub gdy rodzice mieszkają daleko,
  
• uczestnictwo w codziennym życiu dziecka – odbieranie z przedszkola, wspólna kolacja, zabawy, sport.
  

W trudnych przypadkach sąd może też zdecydować o kontaktach w obecności kuratora, np. jeśli rodzic miał problemy z agresją, alkoholem albo kontakt wcześniej nie istniał. Kluczowe zawsze będzie jedno, czy taka forma kontaktu przyniesie realne korzyści dziecku.

Zmiana lub uchylenie kontaktów – kiedy to możliwe? 

Życie pisze różne scenariusze. Ustalone kontakty nie są dane raz na zawsze. W miarę zmieniających się okoliczności (np. wiek dziecka, przeprowadzka, zmiana szkoły), możliwe jest złożenie wniosku o zmianę postanowienia sądu. Kluczowe jest tu ponownie dobro dziecka.

Ustalenie kontaktu z dzieckiem to proces wymagający zarówno emocjonalnej dojrzałości, jak i znajomości przepisów prawa. Dobrze przygotowany wniosek i otwartość na kompromis mogą znacznie przyspieszyć sprawę i zminimalizować stres dla dziecka. Pamiętajmy – kontakt z rodzicem to nie przywilej, lecz prawo dziecka.

Egzekucja kontaktów – co robić, gdy rodzic utrudnia spotkania?

Niestety, nawet najlepsze ustalenia na papierze nie zawsze są respektowane. Co zrobić, gdy drugi rodzic nie przestrzega postanowień sądu, ignoruje ustalone terminy, nie wydaje dziecka na spotkania albo wprost je sabotuje?

W takiej sytuacji można złożyć wniosek o egzekucję kontaktów z dzieckiem. Sąd najpierw wzywa rodzica do przestrzegania ustaleń, to tzw. „etap upomnienia”. Jeśli to nie działa, może nakazać zapłatę grzywny za każde naruszenie. To często wystarcza, by zmienić postawę opornego rodzica.

W poważniejszych przypadkach możliwe są dalsze kroki, łącznie ze zmianą miejsca zamieszkania dziecka czy ograniczeniem władzy rodzicielskiej. Odmowa kontaktów bez podstawy prawnej to naruszenie praw dziecka  i sądy traktują to coraz bardziej stanowczo.

Rola prawnika w sprawie o kontakty z dzieckiem

Czy w sprawie o kontakty trzeba mieć prawnika? Nie, ale… bardzo często warto. Dlaczego? Bo prawo rodzinne to nie tylko przepisy, ale i emocje, niuanse, relacje, czasem długie konflikty.

Dobry adwokat od spraw rodzinnych pomoże Ci przygotować dokumenty, doradzi najkorzystniejsze rozwiązania, podpowie, jakie dowody warto przedstawić. Może również reprezentować Cię w sądzie, co szczególnie przydaje się, gdy relacje z drugim rodzicem są napięte lub konfliktowe.