Świadczenie wyrównawcze z umowy agencyjnej – czym jest i komu przysługuje?

Jedną z form wykonywania działalności w zakresie swojego przedsiębiorstwa jest wykonywanie usług w ramach stosunku agencyjnego. Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Tego typu umowy często występują w branży turystycznej, ubezpieczeniowej czy bankowej.

Jednym z roszczeń przysługujących agentowi ze stosunku agencji jest możliwość żądania od zleceniodawcy świadczenia wyrównawczego, oczywiście w przypadku ziszczenia się wszystkich przesłanek wymaganych przez przepisy prawa. Zatem czym jest świadczenie wyrównawcze i kiedy przysługuje agentowi?

Świadczenie wyrównawcze jest szczególnym uprawnieniem agenta do żądania od dającego zlecenie świadczenia pieniężnego po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Świadczenie wyrównawcze ma za cel partycypację agenta w korzyściach odnoszonych przez dającego zlecenie, które ten nadal otrzymuje w wyniku uprzedniej działalności agenta (wyr. SN z 29.11.2011 r., IV CSK 650/10, OSNC 2012, Nr 4, poz. 51).

Aby agent mógł ubiegać się o przyznanie mu świadczenie wyrównawczego muszą jednocześnie zaistnieć następujące przesłanki:

  • umowa agencyjna musi zostać rozwiązana 
  • agent w czasie trwania umowy pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami dającego zlecenie
  • dający zlecenie nadal czerpie znaczne korzyści z umów z tymi klientami
  • za roszczeniem o wyrównanie, po rozważeniu wszystkich okoliczności, a zwłaszcza utraty przez agenta prowizji od umów z tymi klientami, przemawiają względy słuszności

Jeżeli chodzi o wysokość należnego agentowi świadczenia wyrównawczego, przepisy prawa ustalają jedynie górną granicę należnego świadczenia jako wysokość wynagrodzenia agenta za jeden rok, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. Jeżeli umowa agencyjna trwała krócej niż pięć lat, wynagrodzenie to oblicza się z uwzględnieniem średniej z całego okresu jej trwania.

Możliwość dochodzenia roszczenia o świadczenie wyrównawcze zależy od zgłoszenia przez agenta lub jego spadkobierców odpowiedniego żądania wobec dającego zlecenie przed upływem roku od rozwiązania umowy. W razie śmierci agenta świadczenia wyrównawczego mogą żądać jego spadkobiercy.

Świadczenie wyrównawcze nie przysługuje jednak agentowi w następujących sytuacjach związanych okolicznościami rozwiązania umowy:

  • dający zlecenie wypowiedział umowę na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi agent, usprawiedliwiających wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia
  • agent wypowiedział umowę, chyba że wypowiedzenie jest uzasadnione okolicznościami, za które odpowiada dający zlecenie, albo jest usprawiedliwione wiekiem, ułomnością lub chorobą agenta, a względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agenta
  • agent za zgodą dającego zlecenie przeniósł na inną osobę swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy

Szczegółowe rozwinięcie powyższych podstawowych informacji znajdzie się w kolejnych artykułach z serii „Świadczenie wyrównawcze z umowy agencyjnej”.

Aplikant adwokacki przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Katowicach. Absolwentka prawa na wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Obroniła pracę magisterską pt. „Odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu spółki kapitałowej wobec spółki” w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego pod kierownictwem dr hab. prof. UŚ Piotra Piniora. Interesuje się głównie tematyką prawa spółek, a także szeroko pojętym prawem cywilnym, gospodarczym i handlowym.

telefon: tel.: +48 530 006 595
e-mail: p.duda@pirozek.pl

Więcej artykułów