Najważniejsze pojęcia
Na wstępie przypominamy, że otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Z otwarciem spadku wiążą się liczne skutki materialnoprawne, w tym nabycie spadku – z chwilą jego otwarcia. Ale uwaga – nabycie nie oznacza przyjęcia. Spadkobierca może spadek przyjąć wprost, z dobrodziejstwem inwentarza, bądź odrzucić.
Spadek z zagranicy – gdzie zapłacić podatek?
Ojciec pana Piotra mieszkał w Niemczech, niestety zmarł. Pozostawił swojemu synowi, panu Piotrowi mieszkanie w Niemczech oraz nieco gotówki. Gdzie powstanie obowiązek podatkowy? Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. Zgodnie z art. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w przypadku gdy spadkobierca posiada obywatelstwo polskie lub miejsce stałego pobytu w Polsce, a nabywa składniki spadku znajdujące się za granicą, to podlega on obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Oczywiście na podstawie prawa niemieckiego będzie również podlegał opodatkowaniu w Niemczech. Nawet gdyby pan Piotr mieszkał za granicą, jako że jest obywatelem RP ciążyłby na nim obowiązek podatkowy. Natomiast gdyby pan Piotr był obywatelem innego kraju, ale w Polsce posiadał miejsce stałego pobytu, również musiałby zapłacić podatek w RP.
Od czego będzie zależało, czy zapłacę podatek?
W sytuacji, gdy spadkobierca nabywa rzeczy lub prawa majątkowe znajdujące się w chwili otwarcia spadku za granicą RP, jednocześnie posiadając polskie obywatelstwo lub miejsce stałego pobytu na terytorium RP (w chwili otwarcia spadku), to niestety będzie podlegał on opodatkowaniu zarówno w Polsce, jak i w miejscu znajdowania się tych rzeczy lub praw majątkowych. Tak więc najważniejszym dla pana Piotra będzie ustalenie, czy jest obywatelem Polski lub też nie był wprawdzie Polakiem, ale z chwilą otwarcia spadku przebywał na stałe (mieszkał) w Polsce.
A co z przepisami UE?
Zgodnie z art. 113 Traktatu o funkcjonowaniu UE, Rada UE może uchwalać przepisy dotyczące harmonizacji niektórych podatków i opłat. Niestety, podatki od spadków i darowizn nie są objęte harmonizacją. A więc nie istnieją przepisy, które wprost, bezpośrednio skutecznie rozwiązywałyby kwestię podwójnego opodatkowania podatkiem spadkowym. Choć warto zaznaczyć, że Komisja Europejska wydała wytyczne dla państw członkowskich, jednak wytyczne nie są wiążące i nie można się na nie powoływać w postępowaniu.
Czy prawo się zmieni?
Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadził interwencję w Ministerstwie Finansów w przedmiocie podwójnego opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, niestety bezskutecznie. Szanse na zmianę stanu prawnego w niedalekiej przyszłości są raczej nikłe. Problemu nie rozwiązują także umowy podpisywane przez Polskę z różnymi państwami (także należącymi do UE), gdyż nie obejmują one podatków od spadków i darowizn.