Separacja a rozwód – wiele związków małżeńskich z problemami zadaje sobie to pytanie. Pomimo zachodzącego podobieństwa pomiędzy tymi dwiema instytucjami, inne są przesłanki dla orzeczenia separacji a inne dla orzeczenia rozwodu. Przy wyborze, należy zdawać sobie sprawę z ich podstawowych różnic. Co zatem będzie lepszym rozwiązaniem dla małżeństwa na wypadek problemów?
Zgodnie z art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [dalej: k.r.o.] rozwód jest dopuszczalny, jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. W przypadku separacji, brak jest wymogu trwałości rozkładu (art. 611 k.r.o.). Różnica ta wynika z odmiennych celów, które realizują obie instytucje. Założeniem separacji jest bowiem umożliwienie małżonkom „przemyślenia” swojej decyzji, celowości rozejścia się i ewentualnego powrotu do wspólnego pożycia.
Potrzebujesz pomocy prawnej? Sprawdź zakres naszych usług
Rozkład pożycia: zupełny i trwały
W odniesieniu do pojęcia zupełności rozkładu pożycia w orzecznictwie utrwalił się pogląd, że rozkład pożycia małżonków jest zupełny, gdy wszystkie więzy łączące małżonków (duchowe, fizyczne i gospodarcze) uległy zerwaniu. Co istotne, jeżeli przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, wywołane szczególnymi okolicznościami (np. wspólnym zamieszkiwaniem), rozkład pożycia można mimo to uznać za zupełny. Z kolei rozkład pożycia jest trwały, gdy na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Sąd badając okoliczności danej sprawy może przyjąć, iż mimo przeświadczenia jednego z małżonków, że możliwy jest powrót do wspólnego pożycia, rozkład, jaki nastąpił, jest zupełny i trwały (SN w orz. z 9.3.1956 r., IV CR 36/55, OSN 1956, Nr 4, poz. 110).
Co więc daje małżonkom separacja? Co prawda, pomimo orzeczenia separacji węzeł małżeński istnieje nadal, ale zmianie ulegają inne stosunki prawne łączące małżonków. Należy w tym miejscu wskazać przede wszystkim na przepis art. 54 § 1 k.r.o., zgodnie z którym orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej.
Osoby pozostające w separacji nie mogą wstąpić w nowe związki małżeńskie, w przypadku rozwodu byli już małżonkowie mają taką możliwość zaraz po uprawomocnieniu się wyroku. W razie separacji zakłada się bowiem, że zupełny rozpad pożycia ustanie i sytuacja wróci do normy sprzed orzeczenia separacji.
Separacja a rozwód – obowiązki małżonków
Małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Po orzeczeniu rozwodu, na małżonkach wskazany wyżej obowiązek nie ciąży w żadnych okolicznościach (pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi oraz pozostającymi w separacji orzeczonej przez sąd w określonych przypadkach może istnieć jednak tzw. obowiązek alimentacyjny).
W praktyce może zdarzyć się tak, że tylko jeden z małżonków wystąpił o orzeczenie separacji, z kolei drugi małżonek chciałby się rozwieść. W powyższej sytuacji sąd musi ocenić czy między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Jeżeli sąd uzna, że żądanie rozwodu jest uzasadnione, to pomimo że drugi małżonek domagał się separacji, sąd orzeknie rozwód (art. 612 § 1 k.r.o.).
Należy przy tym wskazać, że orzeczenie separacji nie jest nieodwracalne. Małżeństwo nadal istnieje i na zgodne żądanie partnerów sąd może orzec o zniesieniu separacji. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki, a znosząc separację, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków (art. 616 § 1 k.r.o.). Oczywiście sądownie orzeczona separacja nie wyłącza możliwości późniejszego wniesienia pozwu o rozwód.
W końcu co ciekawe, jeżeli sąd w toku postępowania o separację nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego, zawiesza postępowanie, a może ono nastąpić tylko raz w toku postępowania (art. 440 § 1 k.p.c.). Podjęcie postępowania następuje na wniosek jednej ze stron. Wniosek taki można złożyć jednak nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zawieszenia postępowania. Jeżeli taki wniosek nie zostanie zgłoszony w ciągu roku po zawieszeniu, wtedy sąd umarza postępowanie.