Prawo odmowy składania zeznań – komu przysługuje ?

Odmowa składania zeznań

W powszechnej opinii każda osoba wezwana przez sąd w charakterze świadka musi złożyć zeznania. Osoby uznawane za najbliższe dla oskarżonego mają jednak prawo skorzystać z odmowy złożenia składania zeznań bez podawania wyraźnego powodu. Najczęściej z prawa odmowy zeznań korzysta rodzina oskarżonego ze względu na emocjonalny stosunek do sprawcy lub w celu chronienia relacji rodzinnych.

Kto może odmówić składania zeznań?

Prawo odmowy składania zeznań przysługuje najbliższym osobom dla oskarżonego Według art. 115 § 11 k.k., osobami najbliższymi są rodzeństwo, rodzice, teściowie, małżonek, dziadkowie. Przy czym należy pamiętać, że w przypadku małżeństwa istnieje możliwość odmowy zeznań nawet po ustaniu małżeństwa. Jeszcze inaczej sprawa ma się w przypadku narzeczeństwa. Aby narzeczony/narzeczona byli uznawani za najbliższe osoby muszą być we wspólnym pożyciu.

Kiedy można zgłosić odmowę składania zeznań

Informację o chęci skorzystania przez nas z prawa odmowy zeznań należy złożyć jeszcze przed pierwszym zeznaniem w postępowaniu sądowym. Jeśli zostały wcześniej złożone zeznania np. w prokuraturze to po skorzystania z prawa odmowy złożenia zeznań nie zostają one dopuszczone w postępowaniu sądowym. Świadek ma także prawo zmienić swoją decyzję.

W jakim zakresie mogę odmówić zeznań ?

Odmowa zeznań występuje w pełnym ich zakresie co oznacza, że osoba najbliższa nie występuje w charakterze świadka, lecz należy pamiętać, że nie ma przeszkód aby przesłuchać innych świadków, którzy znają okoliczności dotyczące sprawy.

Kiedy nie dotyczy nas odmowa zeznań ?

Odmowa składania zeznań nie dotyczy spraw o prawa stanu, a jedynym wyjątkiem są sprawy o rozwód. Zatem odmowa składania zeznań będzie dotyczyć spraw obejmujących ustalenie stanu cywilnego, a wynikających z okoliczności np. urodzenia się, lub pozostawania w stosunkach małżeńskich. Takie regulację wynikają z faktu, że często to członkowie rodziny są jedynymi osobami, które mogą dostarczyć w sprawie niezbędnych informacji potrzebnych do wyroku sądu.

Czy odmowa składania zeznań może zostać uznać za nieuzasadnioną ?

W celu zagwarantowania przestrzegania obowiązku składania zeznań ustanowiono środki przymusu wedle, których świadek, który bez uzasadnienia odmówi składania zeznań zostanie skazany na karę grzywny do 3000 złotych, lub nawet aresztu. Areszt zostaje uchylony kiedy świadek złoży zeznania lub w momencie zakończenia sprawy w instancji w której dowód z tego świadka został dopuszczony.

Czy mogę odmówić udzielenia odpowiedzi na konkretne pytania ?

Sądy dopuszczają również możliwość odmowy odpowiedzi na konkretne pytania. Odnosi się to do sytuacji kiedy:

  • Istnieje dla świadka możliwość poniesienia odpowiedzialności karnej
  • Odpowiedź na pytanie może bardzo negatywnie wpłynąć na relacje i ocenę środowiska świadka czy to w rodzinie czy np. w pracy
  • Istnieje możliwość narażenia siebie lub bliskich na szkodę majątkową
  • Okoliczności, w których świadek dowiedział się o danym fakcie przeczą etyce zawodowej

O autorze

dr Jarosław Wichura

DR JAROSŁAW WICHURA

Adwokat

O MNIE

Adwokat przy Izbie Adwokackiej w Katowicach, Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

 

Aplikację adwokacką odbywał przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Katowicach. Od 2017 r. wykonuje zawód adwokata.

 

W kręgu zainteresowań znajduje się m.in. prawo cywilne i gospodarcze, jak również sprawy z zakresu prawa rodzinnego i prawa karnego. Od wielu lat z sukcesem świadczy kompleksowe usługi prawne w zakresie stałej obsługi wspólnot mieszkaniowych.

 

Uczestniczył w kilkudziesięciu szkoleniach m.in. z zakresu mediacji w sprawach cywilnych i karnych, rozwoju przedsiębiorczości, doskonalenia umiejętności personalnych.

Doktor nauk humanistycznych w zakresie nauki o polityce. 


W czerwcu 2016 r. obronił rozprawę doktorską pt. „Wolność słowa w Polsce i w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Ujęcie porównawcze” na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

 

Wykładowca na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, wcześniej także w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu (prowadzi zajęcia z przedmiotów m.in. „Wstęp do prawoznawstwa”, „Prawo międzynarodowe publiczne”, „Administracja publiczna”).

 

Wielokrotny stypendysta Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w nauce. Wyróżniony przez Rektora Uniwersytetu Śląskiego za działalność na rzecz społeczności akademickiej i lokalnej oraz osiągnięcia naukowe. Jest autorem monografii naukowej pn. „Nowe media a opinia publiczna”, współautorem monografii pn. „Funkcjonalna implementacja przepisów antykorupcyjnych na gruncie polskiego prawa karnego”, 21 artykułów naukowych oraz współredaktorem 2 publikacji zbiorowych. Ponadto pisze teksty popularnonaukowe oraz eksperckie.

 

Płynnie posługuje się językiem angielskim (certyfikat TOEIC).

Z zamiłowania pianista i meloman. Wolne chwile poświęca dobrej książce oraz górskim wycieczkom.

KONTAKT


Więcej artykułów