W pewnych sytuacjach Kodeks karny umożliwia zakończenie postępowania karnego bez skazania sprawcy czynu nawet wtedy, kiedy jest oczywiste, że oskarżony dopuścił się przestępstwa. Czym jest więc warunkowe umorzenie postępowania karnego i czy należy się go obawiać? Jakie ryzyko niesie ze sobą jego zastosowanie? Poniżej znajdziecie kilka słów wyjaśnienia.
Warunkowe umorzenie postępowania jest środkiem, który pozwala na „rezygnację” z prowadzenia postępowania karnego i odstąpienia od skazania, pomimo, że sprawca czynu uznany zostaje za winnego zarzucanego mu przestępstwa. Odstąpienie od skazania i ukarania następuje równocześnie z nałożeniem na sprawcę określonych obowiązków próby (art. 67 KK).
Ustawowe przesłanki wymagające każdorazowej oceny sądu, są następujące (art. 66 KK):
- stopień społecznej szkodliwości czynu – aby nie był znaczny;
- wina sprawcy – aby nie była znaczna;
- okoliczności popełnienia czynu – aby nie budziły wątpliwości;
- istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że sprawca niekarany za przestępstwo umyślne, pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa, przy czym podstawą takiego przypuszczenia ma być ocena jego postawy, właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowy sposób życia;
- zarzucane przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Jest rzeczą oczywistą, że długość okresu próby powinna być wyznaczona indywidualnie, w zależności od potrzeb konkretnego przypadku. Okres, na jaki zastosowano warunkowe umorzenie postępowania, jest bardzo istotnym składnikiem tego środka, mającym poważne znaczenie dla spełnienia przez ten środek funkcji resocjalizacyjnej, oraz jest jednym z wyznaczających miarę jego dolegliwości (Komentarz do art. 67 KK red. Stefański 2021, wyd. 26/J. Skupiński, J. Mierzwińska-Lorencka, Legalis).
W okresie próby sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Obligatoryjnie sąd nakłada jednak na sprawcę obowiązek naprawienia szkody, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę. Fakultatywnie sąd może również orzec wobec sprawcy zakaz prowadzenia pojazdów do lat dwóch lub świadczenie pieniężne, a także nałożyć na niego inne obowiązki, takie jak np. informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, przeproszenie pokrzywdzonego.
Uprzednia niekaralności sprawcy za przestępstwo
Wskazany w art. 66 KK warunek uprzedniej niekaralności sprawcy za przestępstwo ma charakter bezwzględny i nie zależy od stanu wiedzy sądu orzekającego o warunkowym umorzeniu postępowania. Sąd wydają wyrok powinien dołożyć należytej staranności, aby poczynić jednoznaczne ustalenia w zakresie uprzedniej karalności oskarżonego (wyr. SN z 6.11.2014 r., III KK 180/14, Legalis; wyr. SN z 6.3.2014 r., IV KK 394/13, Legalis). Nie może jednak stanowić przeszkody w zakresie omawianej przesłanki sytuacja, gdy w trakcie orzekania o warunkowym umorzeniu postępowania lub składania wniosku o takie umorzenie przez prokuratora toczy się wobec sprawcy postępowanie o inne przestępstwo umyślne, za które sprawca nie został jeszcze prawomocnie skazany (B. Kunicka-Michalska, w: Melezini [red.], System, t. 6, 2010, s. 982–983).
Z probacyjnego charakteru warunkowego umorzenia postępowania wynika konieczność kontroli zachowania sprawcy w okresie próby. W zależności od tej kontroli ustawodawca przewidział konsekwencje uzależnione głównie od przebiegu okresu próby. Jeżeli przebieg był pomyślny, a postępowanie warunkowo umorzone nie zostanie podjęte w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (art. 68 § 4 KK), umorzenie ma charakter ostateczny i sprawca nie może być już pociągnięty do odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo. Natomiast jeśli zadana próba nie przebiegła pomyślnie, sąd podejmuje postępowanie karne od nowa (art. 551 KPK) (Komentarz do art. 68 KK red. Grześkowiak 2021, wyd. 7/Hypś, Legalis).
Postanowienie sądu o podjęciu warunkowo umorzonego postępowania karnego może nastąpić na wniosek oskarżyciela, pokrzywdzonego, kuratora sądowego albo wynikać z inicjatywy sądu (art. 549 KPK) w okresie od wydania orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, chociażby to orzeczenie nie było jeszcze prawomocne, do dnia upływu terminu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Pogotowie karne
Kancelaria zapewnia pomoc prawną osobom zatrzymanym w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa. W przypadku zatrzymania przez organy ścigania niezwłocznie pojawiamy się na miejscu zdarzenia, również poza zwykłymi godzinami pracy naszej Kancelarii. Warto pamiętać, że brak pomocy profesjonalnego obrońcy już podczas pierwszego przesłuchania zazwyczaj negatywnie wpływa na dalszy przebieg postępowania.
W nagłych wypadkach prosimy o kontakt pod numerem telefonu: +48 730 556 100
Obrońcę może ustanowić dla zatrzymanego także INNA OSOBA, w sytuacji gdy zatrzymany został pozbawiony wolności.
