Podczas trwania małżeństwa małżonkowie nie tylko gromadzą majątek. Ponoszą również wydatki związane z nabyciem składników majątku oraz nakłady na utrzymanie majątku.
Co w przypadku podziału majątku? Czy można dochodzić rozliczenia nakładów i wydatków?
Ustroje majątkowe w małżeństwie
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w związku małżeńskim mogą obowiązywać różne ustroje majątkowe. Ustawowym- domyślnym ustrojem majątkowym uregulowanym
w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (KRIO), który obowiązuje, jeśli małżonkowie nie zawrą umowy majątkowej, popularnie zwanej intercyzą jest ustrój wspólności majątkowej, który określony jest w przepisach art. 31 i następnych KRIO. Oprócz tego w drodze umowy majątkowej małżonkowie mogą rozszerzyć wspólność majątkową o składniki, które domyślnie należą do majątku osobistego. Małżonkowie mogą również ustanowić zupełną rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobku. W ustrojach rozdzielności majątkowej nie występuje majątek wspólny.
Wspólność majątkowa- odrębne masy majątkowe
W ustroju wspólności majątkowej istnieją trzy masy majątkowe: majątek wspólny i majątki osobiste każdego z małżonków.
W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Zasadą w ustroju wspólności majątkowej jest domniemanie przynależności przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego, chyba, że ustawa zastrzega inaczej.
W skład majątku osobistego każdego z małżonków, należą między innymi przedmioty majątkowe nabyte przed powstanie wspólności majątkowej (przed zawarciem małżeństwa)
a także nabyte już po powstaniu wspólności majątkowej w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny, chyba, że inaczej zastrzegł spadkodawca bądź darczyńca. Pełen katalog przedmiotów majątkowych, które należą do majątku osobistego zawiera art. 33 KRIO.
Przenikanie się majątków osobistych i wspólnego
W trakcie trwania małżeństwa podział na majątki osobiste i wspólny zazwyczaj nie jest widoczny. Małżonkowie traktują całość, jako majątek wspólny i częste są przypadki dokonywania nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego małżonka-
np., gdy małżonkowie wspólnie inwestują w remont i podniesienie standardu domu otrzymanego przez żonę w drodze darowizny jeszcze przed zawarciem małżeństwa.
Możliwy jest także przypadek odwrotny, gdy jeden z małżonków ponosi nakłady ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny- np., gdy małżonek przeznacza pieniądze zgromadzone przed ślubem na zakup wspólnego małżeństwa.
O ile w trakcie trwania małżeństwa często małżonkowie nie są świadomi przenikania się majątków o tyle podczas rozwodu i podziału majątku ta okoliczność nabiera znaczenia, gdyż takie nakłady zasadniczo podlegają zwrotowi.
Czy zawsze możliwe jest rozliczenie nakładów?
Pomimo ogólnej zasady wyrażonej w art. 45 KRIO zgodnie, z którą nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka podlegają zwrotowi należy wskazać,
że istnieje wyjątek, zgodnie, z którym nie można ubiegać się o zwrot wydatków
i nakładów koniecznych na przedmioty przynoszące dochód. Dochody z majątku osobistego wchodzą w skład majątku wspólnego, zatem zasadne jest by małżonkowie razem ponosili nakłady skoro czerpią dochód.
Podobnie w przypadku rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, małżonek może domagać się zwrotu nakładów, przy czym nie może domagać się zwrotu nakładów poczynionych na zaspokojenie potrzeb rodziny, chyba,
że nakłady te zwiększyły wartość majątku wspólnego w chwili ustania wspólności majątkowej np. małżonek wydał środki otrzymane w darowiźnie na doposażenie domu w nowy sprzęt RTV.
Od kiedy możliwe jest rozliczenie nakładów?
Zgodnie z art. 45 ust. 2 KRIO zwrotu nakładów dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, przy czym sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeśli wymaga tego dobro rodziny. Dla dokonania podziału majątku konieczne jest ustanie wspólności majątkowej. Wspólność majątkowa ustaje z chwilą orzeczenia rozwodu lub separacji oraz w przypadku zawarcia umowy majątkowej znoszącej wspólność majątkową.
Należy zaznaczyć, że nie istnieje termin graniczny na dokonanie podziału majątku
i rozliczenie nakładów. Podzielić majątek można bezpośrednio po zniesieniu wspólności majątkowej jak też w późniejszym terminie. Jednakże warto podzielić majątek i rozliczyć jak najszybciej by całkowicie uporządkować kwestie majątkowe i nie narażać się na ewentualne problemy dowodowe, które mogą wyniknąć wskutek upływu czasu jak np. utrata dokumentów potwierdzających dokonanie nakładów.
