Domyślnym ustrojem majątkowym w związku małżeńskim, w którym pozostaje większość małżeństw, jest ustrój wspólności ustawowej. Wspólność ta oznacza, że przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa (z wyjątkami wskazanymi w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) wchodzą w skład majątku wspólnego. W przypadku ustania wspólności majątkowej udziały małżonków są co do zasady równe. Jednakże, przy spełnieniu określonych wymagań, możliwe jest ustalenie nierównych udziałów.
Kiedy ustaje wspólność majątkowa?
Ustrój wspólności majątkowej trwa co do zasady przez cały okres trwania małżeństwa. Jest kilka przypadków, w których wspólność majątkowa ustaje.
Pierwszym z nich jest śmierć jednego z małżonków. Z chwilą śmierci małżonka związek ustaje z mocy prawa i tym samym ustaje wspólność majątkowa.
Drugim przypadkiem jest orzeczenie o rozwodzie bądź separacji małżonków. W przypadku rozwodu małżeństwo ustaje a wraz z nim wspólność majątkowa. W przypadku separacji
z chwilą jej orzeczenia między małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej.
W przypadku zniesienia separacji między małżonkami powstanie ponownie ustrój ustawowy, chyba że z ważnych przyczyn sąd orzeknie o utrzymaniu rozdzielności majątkowej.
Trzecią możliwością ustania wspólności majątkowej jest zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej w formie aktu notarialnego, na podstawie której małżonkowie wprowadzą ustrój rozdzielności majątkowej.
Ostatnim przypadkiem ustania wspólności majątkowej jest wydanie wyroku sądu. Z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków sąd może ustanowić rozdzielność majątkową. Również na żądanie wierzyciela jednego z małżonków możliwe jest ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej.
Ponadto z mocy prawa rozdzielność majątkowa powstaje w przypadku ogłoszenia upadłości lub ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków
Czy można podzielić majątek w trakcie trwania wspólności majątkowej?
Nie, zgodnie z treścią art. 35 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w czasie trwania wspólności majątkowej nie można dokonać podziału majątku wspólnego. Nie można również rozporządzić ani zobowiązać się do rozporządzenia udziałem, który przypadnie małżonkowi.
Czy podział zawsze musi być równy? Kiedy można ustalić nierówne udziały?
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków możliwe jest wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki: jeden z małżonków wystąpi z żądaniem, wystąpią „ważne powody”, o których mowa w art. 42 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz małżonkowi w różnych stopniu przyczyniali się do powstania lub powiększenia majątku wspólnego.
małżonkowie w różnym stopniu przyczyniali się do powstania bądź powiększania majątku wspólnego.
Kto może zgłosić żądanie ustalenia nierównych udziałów?
Każdy z małżonków może wystąpić z żądaniem ustalenia nierównych udziałów. Z żądaniem tym mogą wystąpić również spadkobiercy zmarłego małżonka, ale tylko wtedy, gdy za jego życia wniósł on o orzeczenie separacji lub wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód. Również wierzyciel może żądać ustalenia nierównych udziałów,
z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego
Jak żądać ustalenia nierównych udziałów?
W celu ustalenia nierównych udziałów konieczne jest wytoczenie powództwa o podział majątku wspólnego z ustaleniem nierównych udziałów. Możliwe jest też zgłoszenie żądania ustalenia nierównych udziałów w ramach postępowania o rozwód czy separację, jeśli zgłoszono w nich wniosek o podział majątku wspólnego. Istotne jest, że zgodnie
z orzecznictwem Sadu Najwyższego żądanie ustalenia nierównych udziałów małżonków
w majątku wspólnym nie ulega przedawnieniu.
ważne powody przy ustaleniu nierównych udziałów
„Ważne powody”, dla których można ustalić nierówne udziały nie mają definicji ustawowej. Jest to klauzula o charakterze generalnym i wymaga dokonania oceny w oparciu
o jednostkowy przypadek. Najczęściej w orzecznictwie jako „ważne powody” wskazuje się nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do powstania bądź powiększania majątku wspólnego stosownie do posiadach możliwości. Upraszczając można wskazać na przykład małżonka, który pomimo próśb drugiej strony nie podejmuje pracy, bądź dodatkowo trwoni majątek, mimo że posiada możliwość podjęcia pracy.
Stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego- Jak go określić?
Małżonek żądający ustalenia nierównych udziałów oprócz wskazania na ważne powody musi również wykazać, że przyczynił się on w innym (większym) stopniu do powstania majątku niż drugi małżonek. Istotne jest, że ustalając stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego należy uwzględnić nie tylko bezpośrednie przyczynianie się do jego powstania
i powiększania (np. pracę zarobkową), ale należy również badać starania o rodzinę małżonka, w tym w szczególności uwzględniając nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i dbałości o dom. Wobec zastosowania nieostrych kryteriów nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi w jakim przypadku można bezsprzecznie stwierdzić,
że małżonkowie przyczyniali się w różnym stopniu do powstania majątku wspólnego. Najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy profesjonalisty, który przeanalizuje sytuację i udzieli właściwej pomocy.
