Spadek po zmarłym z reguły trafia do jego najbliższej rodziny. W testamencie można jednak wskazać, że spadkobiercą będzie ktoś inny (np. pominąć kogoś, wskazać osobę spoza rodziny) czy też zmienić przypadający udział (zmniejszyć lub zwiększyć przypadającą spadkobiercy część). Najbliższa rodzina, ta która dziedziczyłaby zgodnie z ustawą, ma wtedy prawo do tzw. zachowku. Zachowek jest instytucją, która zawsze budzi spore wątpliwości.
Uprawnionymi do zachowku są dzieci, wnuki, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, ale na skutek rozporządzeń spadkodawcy (testamentu, zapisów windykacyjnych, darowizn dokonanych za życia) nie otrzymali spadku, albo otrzymali go w niewystarczającej wysokości. W takim wypadku przysługuje im roszczenie o zachowek w wysokości połowy udziału spadkowego, który powinien im przypaść na mocy ustawy, a jeśli są małoletni lub trwale niezdolni do pracy, to w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego.
Jednak czy z roszczeniem o zachowek trzeba się spieszyć? Czy roszczenie się przedawnia?
Na czym polega przedawnienie?
Po upływie terminów przedawnienia pozwany o zapłatę dłużnik może podnieść w sądzie zarzut przedawnienia, co skończy się oddaleniem powództwa, czyli przegraną. Nie zawsze obrona w sądzie polegająca na podnoszeniu zarzutu przedawnienia jest skuteczna – w konkretnym przypadku sąd może jej nie uwzględnić uznając, że zobowiązany do zapłaty nadużywa swojego prawa.
Przedawnienie roszczeń ma służyć pewności obrotu. Z jednej strony ma zmuszać wierzycieli do dbania o swoje interesy i nieczekania w nieskończoność na wyegzekwowanie należności. Z drugiej strony ma też chronić interesy osób, które z powodu upływu czasu nie są w stanie udowodnić, że w przeszłości spełniły już świadczenie (bo np. po wielu latach nie przechowują już potwierdzeń zapłaty). Dzięki przedawnieniu mogą bez konieczności udowadniania, że spłaciły już dług, uniknąć ponownej zapłaty.
Dług przedawniony nadal istnieje, choć jego wyegzekwowanie na gruncie prawnym jest niemożliwe. Jeśli dłużnik dobrowolnie zapłaci przedawnione należności, to nie będzie mógł następnie żądać ich zwrotu od wierzyciela jako świadczenia nienależnego.
Czy zachowek ulega przedawnieniu?
Roszczenia majątkowe, w tym także roszczenie o zapłatę zachowku, z upływem czasu ulegają przedawnieniu.
Jeśli roszczenie ulegnie przedawnieniu dłużnik może uchylić się od jego spełnienia.
Zostałem pozwany w sprawie o zachowek. Co można zrobić gdy roszczenie jest przedawnione?
W praktyce uchylenie od zapłaty polega na podniesieniu przed sądem zarzutu przedawnienia. Można to zrobić dopiero, kiedy sprawa o zapłatę zachowku trafi przed sąd. Wystarczy podnieść wtedy zarzut przedawnienia w piśmie procesowym lub ustnie, bezpośrednio na rozprawie sądowej.
Kiedy przedawnia się roszczenie o zapłatę zachowku?
Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę zachowku wynosi 5 lat.
Od kiedy liczyć termin?
W przypadku, gdy testamentu nie było, termin przedawnienia należy liczyć od dnia otwarcia spadku (czyli od daty śmierci spadkodawcy). O ile spadkodawca nie sporządził testamentu – po pięciu latach od jego śmierci, zobowiązany do zapłaty zachowku będzie mógł przed sądem podnieść zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia.
W przypadku, gdy spadkodawca sporządził testament, termin pięcioletni liczy się od chwili ogłoszenia testamentu. Ogłoszenia testamentu dokonuje w toku postępowania sąd lub notariusz. Otwarcia i ogłoszenia testamentu można dokonać również, w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku i wówczas sąd sporządza odrębny protokół z tej czynności.
Prawo do zachowku w przypadku gdy spadkodawca pozostawił testament przedawnia się z upływem lat pięciu właśnie od ogłoszenia testamentu, a nie od zawiadomienia potencjalnych spadkobierców o tym fakcie.
Jak wyegzekwować zachowek?
Roszczenie o zapłatę zachowku może być dochodzone w sądowym postępowaniu cywilnym w drodze procesu. Jeżeli osoba obowiązana do zapłaty zachowku, nie chce zapłacić należnej sumy dobrowolnie, wówczas należy skierować do sądu pozew o zapłatę kwoty stanowiącej wartość należnego zachowku.
Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą pomocy prawnej w zakresie spraw spadkowych naszej kancelarii KLIK
