Na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych dostawca (zazwyczaj bank) ma obwiązek zwrotu nieautoryzowanej transakcji dokonanej przez nieuprawnioną osobę. A co z transakcjami, które zostały potwierdzone przez właściciela konta?
Jak stanowi art. 40 ust. 1. ustawy o usługach płatniczych transakcję płatniczą uważa się za autoryzowaną, jeżeli płatnik wyraził zgodę na wykonanie transakcji płatniczej w sposób przewidziany w umowie między płatnikiem a jego dostawcą. Zgoda może dotyczyć także kolejnych transakcji płatniczych. Zgoda powinna być udzielona przez płatnika przed wykonaniem transakcji płatniczej albo kolejnych transakcji płatniczych, chyba że płatnik i jego dostawca uzgodnili, że zgoda może zostać udzielona także po ich wykonaniu. Najprościej ujmując autoryzowana transakcja to taka, na którą klient wyraził zgodę w sposób ustalony pomiędzy nim a np. bankiem – przykładowo jest to przyłożenie karty zbliżeniowej do terminala, wprowadzenie kodu PIN, kliknięcie „akceptuj” w aplikacji mobilnej.
Zgodnie z art. 47 ust. 1. ustawy o usługach płatniczych płatnik może żądać od swojego dostawcy zwrotu kwoty autoryzowanej transakcji płatniczej zainicjowanej przez odbiorcę lub za jego pośrednictwem, która została już wykonana, jeżeli w momencie autoryzacji nie została określona dokładna kwota transakcji płatniczej oraz kwota transakcji płatniczej jest wyższa niż kwota, jakiej płatnik mógł się spodziewać, uwzględniając rodzaj i wartość wcześniejszych transakcji płatnika, postanowienia jego umowy ramowej i istotne dla sprawy okoliczności. Natomiast w odniesieniu do poleceń zapłaty płatnik posiada bezwarunkowe prawo do otrzymania zwrotu. Oznacza to, że po spełnieniu ustawowych przesłanek klientowi przysługuje prawo do zwrotu kwoty transakcji na którą wyraził zgodę i wykonaną. Przykładem takich płatności mogą być transakcje dokonane kartami płatniczymi dokonanymi ‘z góry’ – jak płatność za wypożyczenie samochodu podczas wakacji, kiedy autoryzacji klient dokonuje w momencie wypożyczenia, natomiast konkretna kwota ściągana jest z jego konta dopiero po zwrocie auta, z uwzględnieniem np. okresu posiadania przez klienta maszyny.
Na żądanie dostawcy płatnik jest obowiązany przedstawić okoliczności faktyczne wskazujące na spełnienie warunków z ust. 1 (art. 47 ust. 2), zatem to na kliencie spoczywa ciężar dowodowy. Zwrot obejmuje pełną kwotę wykonanej transakcji płatniczej – a nie tylko jej nadwyżkę. Co ważne, płatnik nie ma prawa do otrzymania od dostawcy odsetek od zwróconej kwoty.
Odnośnie wspomnianych już poleceń zapłaty, to na podstawie art. 47 ust. 4 ustawy klient ma bezwarunkowe prawo do ich zwrotu, nawet w przypadku ich autoryzowania i wykonania. Polecenie zapłaty oznacza usługę płatniczą polegającą na obciążeniu określoną kwotą rachunku płatniczego płatnika na skutek transakcji płatniczej zainicjowanej przez odbiorcę, dokonywanej na podstawie zgody, której płatnik udzielił odbiorcy, dostawcy odbiorcy lub dostawcy płatnika (art. 3 ust. 2).
Warto pamiętać, że klient może wystąpić o zwrot kwoty jedynie w terminie 8 tygodni od dnia obciążenia rachunku płatniczego, a w przypadku gdy nie korzysta z rachunku płatniczego – od dnia wykonania transakcji płatniczej. Natomiast dostawca ma 10 dni roboczych od dnia otrzymania żądania zwrotu na jego dokonanie albo podanie uzasadnienia odmowy. Jedyny wyjątek ustawa przewiduje dla banku NBP, zgodnie z którym może on uzależnić zwrot od otrzymania środków pieniężnych od dostawcy odbiorcy.
Jednocześnie należy wspomnieć, że umowa albo regulamin bank może przewidywać, że klient nie ma prawa do zwrotu kwoty autoryzowanej transakcji zainicjowanej przez odbiorcę, gdy płatnik udzielił zgody na wykonanie transakcji płatniczej bezpośrednio swojemu dostawcy oraz informacja o przyszłej transakcji płatniczej została dostarczona płatnikowi przez dostawcę lub odbiorcę, w uzgodniony sposób, na co najmniej 4 tygodnie przed terminem wykonania zlecenia lub była udostępniana płatnikowi przez dostawcę lub odbiorcę, w uzgodniony sposób, przez okres co najmniej 4 tygodni przed terminem wykonania zlecenia.
Powyższe pokazuje, że nawet środki autoryzowanej przez klienta transakcji można otrzymać z powrotem, konieczne jest jednak spełnienie ustawowych warunków i możliwość ich udowodnienia.