W praktyce bardzo często zdarza się, iż pomimo orzeczenia sądowego lub ugody zawartej przed sądem lub mediatorem, w której zostały uregulowane kontakty rodzica z dzieckiem, drugi z rodziców nie wykonuje lub niewłaściwe realizuje kontakty z dzieckiem. Jakie uprawnienia przysługują rodzicowi pokrzywdzonemu taką sytuacją?

Postępowanie w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem, uregulowane w przepisach art. 598¹⁵–598²² Kodeksu postępowania cywilnego [dalej: k.p.c.], jest postępowaniem wyłącznie wykonawczym.

Postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem mające na celu wykonanie orzeczenia lub ugody w tym przedmiocie jest dwuetapowe. Etap pierwszy polega na zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej skierowanym do osoby, która nie wykonuje lub niewłaściwie wykonuje ciążące na niej obowiązki wynikające z orzeczenia albo ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem, natomiast drugi etap polega na nakazaniu zapłaty tej sumy (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22.5.2013 r., sygn. akt III CZP 25/13, OSNC 2013, Nr 12, poz. 140, Legalis).

Wyczerpanie pierwszego etapu jest konieczne, aby przejść do drugiego etapu, z tym że wyjątkowo wyczerpanie pierwszego etapu może nastąpić już w postępowaniu rozpoznawczym. W pozostałych wypadkach konieczne jest orzeczenie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na podstawie art. 598¹⁵ KPC, gdyż dopiero po zakończeniu pierwszego etapu możliwe jest przejście do drugiego etapu, w którym sąd orzeka o nakazaniu zapłaty sumy pieniężnej (Komentarz do art. 598¹⁵ k.p.c., T. II red. Szanciło 2019, wyd. 1/Jastrzemska, Legalis).

Przepis art. 598¹⁵ k.p.c., ani żaden inny nie określa wysokości, ani górnej lub dolnej granicy sumy pieniężnej, której zapłatą może zagrozić sąd opiekuńczy osobie naruszającej obowiązki wynikające z orzeczenia albo ugody o kontaktach, a w dalszej kolejności nakazać zapłatę. Według tego przepisu, sąd, ustalając wysokość sumy pieniężnej za każde naruszenie, powinien mieć na uwadze jedynie sytuację majątkową osoby obowiązanej do zapłaty [P. Pruś, w: M. Manowska (red.), Kodeks, t. II, 2011, s. 1108].

Nie bez znaczenia pozostaje, iż prawomocne postanowienie sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności. Oznacza to zatem, że zapłata powinna nastąpić niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia. W przeciwnym razie istnieje podstawa do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.

Postanowienie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty sąd opiekuńczy może wydać tylko na wniosek osoby uprawnionej, tzn. osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, albo osoby uprawnionej do kontaktu. Sąd opiekuńczy nie może wydać postanowienia o zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy z urzędu. Na postanowienie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty przysługuje środek odwoławczy w postaci zażalenia.