KARA UMOWNA NA WYPADEK ODSTĄPIENIA OD UMOWY

Stosownie do przepisu art. 483 Kodeksu cywilnego kara umowna może zostać zastrzeżona na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Wobec takiej redakcji przepisu wątpliwości może wywoływać często praktykowane w obrocie prawnym zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy. Niniejszy artykuł stanowi o tym, jak prawidłowo zastrzec taki rodzaj kary.

W orzecznictwie przyjmuje się, że prawo odstąpienia od umowy nie jest ani nienależytym wykonaniem zobowiązania, ani niewykonaniem zobowiązania, lecz uprawnieniem. Pomimo takiego pojmowania odstąpienia sądy dopuszczają możliwość zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy. Warto jednak zastanowić się jak najkorzystniej zastrzec w umowie taki rodzaj kary.

Przyjmijmy na potrzeby niniejszego artykułu następujący stan faktyczny. Inwestor zleca wykonawcy wybudowanie budynku. W umowie zastrzeżono, że wykonawca będzie zobowiązany do zapłaty kary umownej za każdy dzień zwłoki w terminowym wykonaniu robót. Jednocześnie zastrzeżono karę na wypadek odstąpienia od umowy oraz wskazano, że inwestorowi przysługuje prawo umownego odstąpienia z winy wykonawcy w przypadku zwłoki w wykonaniu robót. Jeżeli w takim wypadku inwestor skorzystałby z prawa odstąpienia od umowy, to powstaje pytanie, czy może on jednocześnie żądać zapłaty kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia oraz kwot naliczanych za każdy dzień zwłoki.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 lipca 2012 r. rozstrzygnął powyższy problem. Sąd po pierwsze przyjął, iż kara umowna za zwłokę w wykonaniu zobowiązania jest postacią kary za nienależyte wykonanie zobowiązania. Po wtóre sąd stwierdził, iż karę umowną za odstąpienie od umowy należy w istocie traktować jako karę umowną za niewykonanie zobowiązania. Konstrukcja kary za nienależyte wykonanie zobowiązania zakłada, iż zobowiązanie zostanie wykonane, jednak w sposób nienależyty. Z kolei konstrukcja kary za niewykonanie zobowiązania zakłada, że zobowiązanie w ogóle nie zostanie wykonane. Wobec tego sąd stwierdził, że nie można żądać zapłaty obu wyżej wskazanych kar umownych kumulatywnie ze względu na ich wzajemne wykluczanie się, ponieważ nie sposób wykonać zobowiązania nienależycie oraz jednocześnie go nie wykonać. 

Wydaje się jednak, iż istnieje możliwość kumulatywnego dochodzenia kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy oraz kwoty naliczonej kary z tytuły nienależytego wykonania zobowiązania, jednak możliwość taka musi zostać wyraźnie zastrzeżona w umowie. Za takim rozwiązaniem opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 2012 r.

zobacz naszą pełną ofertę: umowy

Więcej artykułów