Tymczasowe aresztowanie jest najbardziej dotkliwym środkiem zapobiegawczym przewidzianym w kodeksie postępowania karnego, którego najważniejszym  celem jest zabezpieczenie prawidłowego przebiegu postępowania karnego. Nadto, wskazany środek zapobiegawczy może być stosowany w celu  zapobiegnięcie popełnienia przez podejrzanego nowego, ciężkiego przestępstwa.

Jakie są przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania?

Przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania dzieli się zazwyczaj na ogólne, właściwe dla wszystkich środków zapobiegawczych, oraz szczególne – odnoszące się wyłącznie do tymczasowego aresztu. Do pierwszej grupy zalicza się konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku procesu lub zapobiegnięcia popełnieniu przez podejrzanego nowego, ciężkiego przestępstwa oraz duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił przestępstwo. Do drugiej grupy należą natomiast:

1. uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się podejrzanego (oskarżonego),
2. uzasadniona obawa, że podejrzany (oskarżony) będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne (tzw. obawa matactwa), oraz
3. grożąca podejrzanemu (oskarżonemu) surowa kara pozbawienia wolności.

W każdym przypadku stosowania tymczasowego aresztowania musi być spełniona przesłanka ogólna oraz co najmniej jedna przesłanka szczególna.

Ile trwa tymczasowe aresztowanie?

Początkowo nie może ono przekraczać 3 miesięcy, jednak może ono ulec przedłużeniu na dalszy czas oznaczony. Problematyka związana z czasem na jaki może być stosowane tymczasowe aresztowanie jest bardzo obszerna i wymaga omówienia w osobnym artykule.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zapisów prawa karnego oraz tego jakie prawa ma osoba, która po wydaniu w stosunku do niej postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania została umieszczona w areszcie śledczym.

Jakie są prawa osoby tymczasowo aresztowanej?

Po pierwsze, osoba tymczasowo aresztowana powinna mieć świadomość, że jest uprawniona do uzyskania profesjonalnej pomocy adwokata lub radcy prawnego. Z profesjonalnym obrońcą w celu uzyskania pomocy może skontaktować się tymczasowo aresztowany lub na przykład jego rodzina.

W sytuacji, gdy podejrzany lub jego najbliżsi  nie ustanowili obrońcy z wyboru lub podejrzany nie dysponuje odpowiednimi środkami finansowymi na pokrycie wynagrodzenia takiego obrońcy, może on złożyć wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu.

Osoba tymczasowo aresztowana powinna wiedzieć, że ma prawo do porozumiewania się ze swym obrońcom bezpośrednio – podczas widzeń, korespondencyjnie lub telefonicznie. Jednak należy pamiętać, że na widzenia oraz kontakt telefoniczny tymczasowo aresztowanego musi wyrazić zgodę organ, do którego dyspozycji taka osoba pozostaje.

 Na etapie postępowania przygotowawczego organem właściwym będzie prokurator prowadzący postępowanie natomiast w późniejszym etapie, gdy akt oskarżenia został skierowany do Sądu właściwy będzie Sąd, przed którym toczy się sprawa. W sytuacji gdy tymczasowo aresztowany pozostaje do dyspozycji kilku organów, wymagana jest zgoda na widzenie każdego z nich, chyba że organy te zarządzą inaczej.

Należy zauważyć, że w postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumiewanie się, może zastrzec w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. Wspomniane zastrzeżenie może być stosowane tylko przez pierwsze 14 dni tymczasowego aresztowania.

Jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, prokurator, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą.

Tymczasowo aresztowany ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. Odmowa wyrażenia zgody na widzenie może nastąpić wyłącznie wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że widzenie zostanie wykorzystane w celu bezprawnego utrudniania postępowania karnego lub do popełnienia przestępstwa w szczególności podżegania do przestępstwa.

Na zarządzenie o odmowie wyrażenia zgody na widzenie tymczasowo aresztowanego z osobą najbliższą przysługuje zażalenie, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy poprzednie zarządzenie o odmowie widzenia z tą osobą zostało utrzymane w mocy przez organ odwoławczy, a od tego momentu nie upłynęły jeszcze 3 miesiące.

Ważnym prawem osoby tymczasowo aresztowanej jest to, że Sąd ma obowiązek powiadomić osobę wskazaną przez podejrzanego o zastosowaniu w stosunku do niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Na wniosek tymczasowo aresztowanego Sąd może powiadomić także inną osobę. Dodatkowo w sytuacji, gdy zaistnieje taka potrzeba, Sąd powiadomi: pracodawcę, szkołę, uczelnie, dowódcę – w stosunku do żołnierza, zarządzającego przedsiębiorstwem – w stosunku do przedsiębiorcy lub członka zarządu spółki.

Bardzo istotnym uprawnieniem procesowym osoby pozbawionej wolności na skutek stosowania najsurowszego środka zapobiegawczego jest możliwość zaskarżania postanowień o zastosowaniu w stosunku do niej tego środka. Zażalenie na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania należy wnieść w terminie 7 dni od ogło­sze­nia po­sta­no­wie­nia o tym­cza­so­wym aresz­to­wa­niu (je­że­li stro­na by­ła obec­na przy ogło­sze­niu) al­bo 7 dni od dnia do­rę­cze­nia tego postanowienia.

Oczywiście obrońca osoby tymczasowo aresztowanej również ma prawo do zaskarżania postanowień o zastosowaniu lub przedłużeniu w stosunku do jego Klienta najsurowszego, izolacyjnego środka zapobiegawczego.

Ponadto należy pamiętać, że  zarówno tymczasowo aresztowany jak i jego obrońca może nawet w przypadku wydania postanowienia o zastosowaniu czy przedłużeniu tymczasowego aresztowania, składać wnioski o zmianę tego środka zapobiegawczego na inny wolnościowy środek zapobiegawczy.

Osoba tymczasowo aresztowana ma również prawo do korzystania z pomocy medycznej. Osoba taka powinna mieć zapewniony dostęp do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, odpowiednich leków oraz artykułów sanitarnych.

W dalszej kolejności należy zauważyć, że tymczasowo aresztowany ma prawo składać ustnie lub pisemnie: wnioski, skargi i prośby. Koszty wysłania wspomnianych pism ponosi tymczasowo aresztowany, a jeżeli nie posiada środków pieniężnych otrzymuje od administracji aresztu odpowiedni papier, kopertę, znaczek pocztowy.

Należy zauważyć, że pomimo zapewnienia osobie tymczasowo aresztowanej wielu praw, rola obrońcy w sytuacji, gdy jego Klient jest pozbawiony wolności jest niezwykle ważna.

Obrońca obecny podczas wszelkie rodzaju czynności procesowych, a zwłaszcza przesłuchań  zapewni, aby organy ścigania oraz Prokuratura nie nadużywały swoich uprawnień. Ustanowiony w sprawie obrońca będzie również reprezentował swojego Klienta podczas posiedzenia w przedmiocie tymczasowego aresztowania, a w razie jego zastosowania złoży zażalenie, w którym w profesjonalny sposób przedstawi uchybienia występujące w decyzji Sądu. Ponadto ważnym zadaniem obrońcy w sytuacji, gdy w stosunku do jego Klienta zastosowano izolacyjny środek zapobiegawczy jest bycie pośrednikiem pomiędzy tymczasowo aresztowanym a jego najbliższymi.

Pogotowie karne

Kancelaria zapewnia pomoc prawną osobom zatrzymanym w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa. W przypadku zatrzymania przez organy ścigania niezwłocznie pojawiamy się na miejscu zdarzenia, również poza zwykłymi godzinami pracy naszej Kancelarii. Warto pamiętać, że brak pomocy profesjonalnego obrońcy już podczas pierwszego przesłuchania zazwyczaj negatywnie wpływa na dalszy przebieg postępowania.

W nagłych wypadkach prosimy o kontakt pod numerem telefonu: +48 730 556 100

Obrońcę może ustanowić dla zatrzymanego także INNA OSOBA, w sytuacji gdy zatrzymany został pozbawiony wolności.