Sprawy dotyczące pochodzenia dziecka są jednymi z najczęstszych spraw rodzinnych na wokandzie sądowej. Jeżeli chodzi o macierzyństwo, długo nie było przewidzianego trybu do zaprzeczenia pochodzeniu dziecka od danej kobiety, gdyż jak stanowi jedna z naczelnych zasad prawa rodzinnego – Matka jest zawsze pewna. Jest to wyraz przyjętej w prawie polskim konstrukcji, iż matką dziecka jest ta kobieta, która je urodziła. Natomiast jeżeli chodzi o ojca dziecka – już wcześniej zostały wypracowane procedury służące wykazaniu, że dany mężczyzna nie jest ojcem dziecka.
Zobacz też: Uznanie ojcostwa a sądowe ustalenie ojcostwa – czym się różnią?
Należy podkreślić, że konieczność zaprzeczenia faktu ojcostwa danego mężczyzny pojawia się w sytuacji kiedy dziecko rodzi się jeszcze w trakcie trwania małżeństwa lub niedługo po jego ustaniu. Powyższe wynika z przyjętej w prawie polskim zasady ojcostwa męża matki dziecka. Podkreślić trzeba, iż dotyczy to również dzieci, które urodziły się do dziesięciu miesięcy od dnia ustania małżeństwa. Czas ten jest porównywalny z okresem ciąży. Ale wyjątkiem jest sytuacja, w której dziecko urodziło się do 300 dni od orzeczenia separacji. Natomiast jeżeli po ustaniu małżeństwa kobieta zawarła nowy związek przed upływem 300 dni od ustania poprzedniego małżeństwa i narodziło się dziecko, to wtedy za ojca uznaje się drugiego męża matki.
Roszczenia męża matki o ograniczonym czasie
Podkreślić należy, że mąż matki może wystąpić z roszczeniem w ograniczonym czasie – może to uczynić w okresie jednego roku od dnia dowiedzenia się, iż narodzone dziecko nie pochodzi od niego biologicznie. Kolejnym ograniczeniem jest wiek dziecka – nie można wytoczyć takiego powództwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Podobnie, nie jest to możliwe także po śmierci dziecka.
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa mężczyzna kieruje przeciwko matce dziecka i dziecku. Ze względu na zaangażowanie obydwu opiekunów prawnych dziecka w postępowaniu zajdzie konieczność ustanowienia przez Sąd kuratora procesowego dla reprezentacji interesów dziecka w procesie. Dodatkowo, o takiej sprawie sąd zawiadamia prokuraturę, która uczestniczy w takim postępowaniu przypatrując się mu i dbając o dobro dziecka i wszystkich stron procesu.
W toku takiej sprawy konieczne jest wykazanie, iż dziecko nie pochodzi od danego mężczyzny. W praktyce sprowadza się to do wykazania, iż w okresie kiedy doszło do zapłodnienia kobiety, to mężczyzna ten nie utrzymywał z tą kobietą relacji intymnych. Najczęściej w praktyce mężczyźnie znany jest biologiczny ojciec dziecka lub fakt, iż takiego dziecko posiada, więc wskazanie tej osoby i powołanie jej na świadka będzie bardzo pomocne. W przypadkach kiedy mąż matki dziecka nie może wskazać ojca biologicznego, przydatny okaże się dowód z badań DNA – zostanie on przeprowadzony na zlecenie Sądu. Po pobraniu materiału od męża matki oraz dziecka, zostaje sporządzona opinia wskazująca na istnienie lub brak pokrewieństwa między tymi osobami.
Podkreślić należy, iż z roszczeniem tym może również wystąpić matka dziecka czy nawet samo dziecko. Dziecko ma taką możliwość po osiągnięciu pełnoletności, gdyż wcześniej w jego imieniu czyni to matka. Natomiast po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności rozpoczyna się bieg terminu – jednego roku – dla wystąpienia przez dziecko z tym roszczeniem.
Długość postępowania jest zależna od sposobu dowodzenia faktu braku pokrewieństwa. Jeżeli druga strona postępowania potwierdzi okoliczności wskazane w pozwie, a dodatkowo jeśli na sprawie stawi się świadek będący biologicznym ojcem dziecka – te okoliczności powodują, że sprawa może zakończyć się podczas jednej rozprawy w sądzie. Natomiast w przypadku konieczności wykonania testów DNA będzie konieczne odbycie więcej niż jednego terminu rozprawy. Kończąc podkreślam, iż po uprawomocnieniu się orzeczenia zaprzeczającemu ojcostwu męża matki dziecka Sąd wysyła odpis tego orzeczenia do Urzędu Stanu Cywilnego nakazując sporządzenie dla dziecka nowego aktu urodzenia uwzględniającego te zmiany. Pojawi się wtedy możliwość uznania dziecka przez biologicznego ojca przed Urzędem Stanu Cywilnego.