Słowem wstępu pokrótce wskażę istotę zachowku, a mianowicie jest to instytucja unormowana w kodeksie cywilnym. Przepisy regulujące tę materię znajdują się w tytule IV Księgi IV rzeczonego kodeksu w przepisach od art. 991 do 1011. Zadaniem tej instytucji jest objęcie szczególną ochroną członków najbliższej rodziny zmarłego przy równoczesnym uwzględnieniu obowiązków moralnych ciążących na zmarłym względem swoich najbliższych.
Aby można było dochodzić zachowku muszą zostać spełnione łącznie 4 warunki:
- osoba domagająca się zachowku musi być ze zmarłym spokrewniona
w odpowiednim stopniu, - osoba taka byłaby z mocy ustawy powołana do spadku,
- osoba taka nie została przez spadkodawcę wydziedziczona,
- osoba taka nie otrzymała od spadkodawcy darowizn, które można zaliczyć na poczet zachowku.
Szczegółowe informacje dotyczące kręgu osób uprawnionych do zachowku zostały opisane w poprzednim artykule, który znajdziecie Państwo pod następującym adresem: https://pirozek.pl/zachowek-czym-jest-i-komu-przysluguje/ .
Przechodząc do odpowiedzi na pytanie zadane w temacie niniejszego artykułu, wskazuję, że aby obliczyć wysokość należnego nam zachowku, w pierwszej kolejności koniecznym będzie określenie udziału spodkowego, będącego podstawą do obliczenia całości zachowku. Powyższe rozpocząć należy od ustalenia udziału, w jakim uprawniony byłby powołany do spadku z ustawy, przy czym przy operacji tej, zgodnie z art. 992 k.c., uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Po ustaleniu powyższego koniecznym jest obliczenie wysokości substratu zachowku czyli różnicy aktywów spadku (tzn. sumą wartości wszystkich praw wchodzących w skład spadku), a pasywami spadku (tzn. sumą wszystkich długów spadkowych poza długami z zapisów i poleceń) powiększoną o wartość wszystkich darowizn dokonanych przez spadkobiercę (nawet tych, które nie były czynione na rzecz spadkobierców czy uprawnionych do zachowku).
Celem zobrazowania powyższego w praktyce posłużę się następującym przykładem:
Andrzej B., mąż Jadwigi B., ojciec Marcela B. oraz Michała B. zmarł rozporządzając przedtem swoim spadkiem w drodze testamentu, w ten sposób że na jego mocy darował Katarzynie Ł. (niespokrewnionej z nim) całość swojego spadku. Wszystkie wskazane osoby były pełnoletnie oraz w pełni zdolne do pracy. W skład masy spadkowej wchodziły aktywa w wysokości 175.000,00 zł oraz długi spadkowe w kwocie 25.000,00 zł.
Jadwiga B., Marcel B. oraz Michał B. domagają się zachowku, a naszym zadaniem będzie ustalenie w jakiej wysokości poszczególnym osobom będzie on przysługiwał.
Analogicznie do powyższego w pierwszej kolejności należy zadać pytanie- czy osoby te byłyby uprawnione z mocy ustawy do spadku, a w przypadku pozytywnej odpowiedzi ustalić jaki przypadałby im udział.
Biorąc pod uwagę, że jest to małżonek oraz dzieci spadkodawcy, a więc osoby należące do pierwszej grupy spadkobierców, odpowiedź zdaje się oczywista. Ustalając wysokość hipotetycznego udziału w niniejszej sprawie na podstawie art. 931 § 1 k.c. dojdziemy do przekonania, że dla każdej ze wskazanych osób udział wyniósłby 1/3.
Następnie hipotetyczny udział pomnożyć należy razy iloczyn ustalany według kwalifikacji osobistych zawartych w art. 991 § 1 k.c. czyli alternatywnie, albo 2/3
w przypadku trwale i zupełnie niezdolnych do pracy oraz małoletnich lub 1/2
w przypadku pozostałych hipotetycznych spadkobierców.
Mając na uwadze, że zarówno małżonek jak i dzieci zmarłego byli pełnoletni oraz zdolni do pracy udział w wysokości 1/3 pomnożymy razy 1/2 otrzymując 1/6.
Po ustaleniu części przysługujących osobom uprawnionym do zachowku należy obliczyć tzw. substrat zachowku czyli od sumy aktywów odjąć sumę pasywów.
W niniejszym stanie faktycznym po stronie aktywów mamy kwotę 175.000,00 zł, zaś po stronie pasywów 25.000,00 zł, a więc substrat zachowku wynosi 150.000,00 zł.
Wreszcie finalizując, wysokość należnego zachowku dla poszczególnych osób musimy pomnożyć otrzymany ułamek tj. 1/6 razy substrat zachowku tj. 150.000,00 zł, otrzymując w ten sposób 25.000,00 zł, którą to każda z hipotetycznych spadkobierców zmarłego otrzyma od zobowiązanej Katarzyny Ł.
Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą pomocy prawnej w zakresie sprawy spadkowe oraz zachowek naszej kancelarii.
Swoją praktykę w zawodzie rozpoczął równocześnie z podjęciem studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, zdobywając doświadczenie w kilku renomowanych kancelariach na terenie Katowic.
tel.: +48 500 364 293
e-mail: j.spernadel@pirozek.pl