Kara umowa jest jednym z najczęściej stosowanych w praktyce obrotu gospodarczego zastrzeżeń umownych. Instytucja kary ma przede wszystkim na celu zabezpieczyć terminowość oraz prawidłowość wykonania zobowiązania. Konstruując w umowie zapisy kary umownej można powziąć wątpliwości odnośnie prawidłowości jej zastrzeżenia. Artykuł przedstawia najważniejsze informacje pomagające należycie zastrzec karę umowną.
Instytucję kary umownej regulują przepisy art. 483 oraz art. 484 Kodeksu Cywilnego. Z jednoznacznego brzmienia regulacji wynika, iż kara umowna może zostać zastrzeżona jedynie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Niedopuszczalne jest zatem zastrzeżenie kary w związku z nieuiszczeniem przez dłużnika ceny za towar bądź wynagrodzenia za usługę. Takie postanowienie umowy należałoby uważać za nieważne, jako sprzeczne z ustawą. Przykładem nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego może być zwłoka wykonawcy w terminowym wykonaniu robót budowlanych.
Przyjmuje się, iż karę można zastrzec w umowie przedwstępnej lub w umowie ramowej. Natomiast zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., kara umowna nie może być zastrzeżona na wypadek wyrządzenia pracodawcy przez pracownika szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.
Kara umowna jest zastrzeżeniem umownym na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Dlatego niezbędne jest wskazanie w umowie zobowiązania, z naruszeniem którego będzie się wiązać powinność uiszczenia kary. W umowie można dowolnie określić, jakie konkretnie zdarzenie będzie sankcjonowane. Można wskazać, że kara naliczana będzie jedynie za niewykonanie zobowiązania bądź jedynie za nienależyte wykonania zobowiązania. Dopuszcza się także zastrzeżenie kary na wypadek odstąpienia od umowy. W umowie można doprecyzować konkretne postaci nienależytego wykonania zobowiązania wskazując na przykład, iż sankcjonowane będzie jedynie niewykonanie zobowiązania we właściwym terminie, bądź świadczenie przedmiotu umowy w niewłaściwej ilości, bądź świadczenie w niewłaściwej jakości. W umowie można także uzależnić obowiązek zapłaty kary od stopnia winy dłużnika w niewłaściwym wykonaniu zobowiązania.
Przepis regulujący instytucję kary stanowi, iż kara umowna to zastrzeżenie powinności zapłaty określonej sumy. Co należy rozumieć pod takim pojęciem? Po pierwsze oznacza to, że kara powinna być wyrażona jedynie w pieniądzu. Po wtóre określenie takie wskazuje, iż na etapie zawierania umowy należy w niej dokładnie określić wysokość kary na wypadek zaistnienia zdarzeń wskazanych w umowie. Wobec tego niedopuszczalne będzie na przykład zastrzeżenie, iż wysokość kary określi biegły po powstaniu wskazanego w umowie zdarzenia. Kara umowna może być wskazana kwotowo. Można także wyrazić karę procentowo, jako stosunek względem wysokości wynagrodzenia lub ceny.
Z reguły przepisy regulujące karę nie wskazują, w jakiej maksymalnie kwocie można ją zastrzec. Trzeba jednak pamiętać, iż zbyt wygórowania kwota kary, może dać podstawę jej miarkowania przez sąd.
zobacz również podobne artykuły: umowy