Wstęp, podstawa prawna, spadek
W poniższym artykule przedstawione zostaną informacje dotyczące opłat w ramach podatku od spadków i darowizn w 2024 roku, ile wynosi podatek od spadku, w jakich sytuacjach jest on wymagany oraz czego wymaga od nas urząd skarbowy.
Podatek od spadków i darowizn stanowi istotny element systemu podatkowego w Polsce. Jest to rodzaj podatku nakładanego na spadek (a dokładniej jego wartość) po zmarłej osobie, który ma wpływ na dziedziczenie
i redystrybucję majątku. W tym artykule omówimy strukturę, stawki i kontekst prawny podatku od spadku i darowizn.
Obowiązek podatkowy w kontekście spadku reguluje ustawa o podatku od spadków i darowizn z dnia 28 lipca 1983 r. Zgodnie z tą ustawą, podatek od spadków nakładany jest na beneficjentów spadku, czyli osoby dziedziczące spadek po zmarłej osobie. Wysokość podatku zależy od wartości spadku oraz relacji pokrewieństwa między spadkodawcą a beneficjentem (spadkobiercą).
Osoby zobowiązane do zapłaty podatku to osoby fizyczne, które odziedziczyły spadek gdy jego wartość przekracza kwotę zwolnioną z opodatkowania. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie potwierdzenia sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.
W Polsce wysokość podatku zależy od kilku czynników. Bierze się pod uwagę wartość darowizny lub podatku i stopień pokrewieństwa między spadkodawcą a spadkobiercą. Im bliższy jest stopień pokrewieństwa, tym niższy jest podatek. Dla osób spokrewnionych w linii prostej (dzieci, rodzice, dziadkowie, małżonek) stosuje się odpowiednio niższe stawki niż względem spokrewnionych w linii bocznej lub niepowiązanych żadnym pokrewieństwem.
Spadek uregulowano w art. 922 Kodeksu cywilnego, który określa zakres i elementy spadku.
Kwestia kwot wolnych w podatku od spadku
Omawiając zagadnienie jakim jest podatek od spadków i darowizn, nie sposób nie wspomnieć o bardzo istotnej kwestii jaką jest kwota wolna od podatku, która ma kluczowe znaczenie dla obliczania wysokości stawki podatku, która zależy od nadwyżki. W przypadkach, gdy spadek lub darowizna mieszczą się w poniższych kwotach, nie ma obowiązku zapłaty podatku od spadków:
36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej – małżonek (obecny, nie były), małżonek w separacji, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa;
27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej – zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry), rodzeństwo małżonków (np. brat żony – szwagier), małżonkowie rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża), małżonkowie innych zstępnych;
5 733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej – wszystkie osoby niezaliczone do dwóch poprzednich grup, w tym osoby niespokrewnione z obdarowanym.
Powyższe wartości dotyczą łącznej sumy darowizn otrzymanych w ciągu 5 lat poprzedzających nabycie spadku. W przypadku otrzymania przedmiot (np. mieszkanie, samochód), należy uwzględnić jego wartość rynkową.
Ile wynosi podatek od spadku i podatek od darowizny
Gdy dochodzi do sytuacji, gdy spadek lub darowizna przekracza kwoty opisane powyżej, dochodzi do opodatkowania wedle zapisów wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek:
| Kwoty nadwyżki w zł | Podatek od 1 lipca 2023 roku wynosi: | |
| ponad | do | |
| 1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej | ||
| 11,833 | 3% | |
| 11,833 | 23,665 | 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11.833 zł |
| 23,665 | 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23.665 zł | |
| 2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej | ||
| 11,833 | 7% | |
| 11,833 | 23,665 | 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11.833 zł |
| 23,665 | 1.893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23.665 zł | |
| 3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej | ||
| 11,833 | 12% | |
| 11,833 | 23,665 | 1.420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11.833 zł |
| 23,665 | 3.313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23.665 zł |
Darowizna i podatek od darowizny
Zgodnie z art. 888 Kodeksu cywilnego, darowizna to bezpłatne świadczenie kosztem swego majątku, do którego zobowiązuje się darczyńca na rzecz obdarowanego.
Wysokość podatku od spadków i darowizn zależy od trzech czynników – łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby lub po tej samej osobie w roku nabycia oraz okresie 5 lat poprzedzających ten rok, kwoty wolnej od podatku oraz stawki podatku. Zasady ustalania podstawy opodatkowania określają przepisy art. 7-13 ustawy z 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn – dalej u.p.s.d., zaś stawka podatku wynika z przepisów art. 14-17 u.p.s.d. Regulacje te pozwalają między innymi na ustalenie wysokości tego podatku przy opodatkowaniu tym podatkiem darowizn.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 listopada 2023 r ws. pobierania podatku od spadków
i darowizn przez płatników reguluje m.in. procedurę złożenia deklaracji i zapłaty podatku, oraz wymagane dane, które płatnik powinien w niej zamieścić.
W kwestii darowizn otrzymanych od wielu osób należy podkreślić, iż osoba obdarowana nie sumuje darowizn otrzymanych od wielu osób z tej samej grupy podatkowej, jak ma to miejsce np.. w przypadku internetowych zbiórek.
Obowiązek podatkowy – wyjątki – zwolnienie z podatku
Co bardzo istotne, kwota wolna od podatku to nie jedyna możliwość na uniknięcie podatku. Istnieje również możliwość całkowitego zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku. Dotyczy to podatników należących do grona zerowej grupy podatkowej, tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę.
Jeśli chcemy, by zwolnienie z podatku miało zastosowanie w naszej sprawie, fakt nabycia spadku lub darowizny koniecznie musi zostać zgłoszony do odpowiedniego organu (w przypadku spadku do właściwego naczelnika urzędu) w formie zgłoszenia na odpowiednim formularzu dotyczącym nabytych składników majątkowych w drodze spadku. Termin złożenie zgłoszenia wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego, że doszło do nabycia spadku lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.
Zgłoszenie nabycia spadku lub darowizny do urzędu jest konieczne, jeśli chcemy skorzystać ze zwolnienia od podatku. Uprawniony może z niego skorzystać tylko wtedy, gdy we właściwym 6-miesięcznym terminie poinformuje stosowny urząd skarbowy o nabyciu praw lub rzeczy w drodze dziedziczenia lub darowizny.
Podsumowanie i dodatkowe informacje
W 2024 r. spadek i darowizna objęte są opodatkowaniem na powyższych warunkach. Podatek od spadków i darowizn jest jednym z podatków od majątku, który muszą uiścić osoby nabywające majątek w drodze spadku lub darowizny. Osoby nabywające spadek w kwocie nieprzekraczającej tej granicy są zwolnione z obowiązku zapłaty podatku od spadków. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od spadków, obowiązek podatkowy obejmuje osoby którym przysługuje spadek lub darowizna. Istnieją również możliwości umożliwiające zwolnienie z podatku.
Ustawa o podatku od spadków w art. 49 zawiera zapisy o interesującej kwestii; ustawodawca reguluje sytuację importu rzeczy pochodzących ze spadku. Na jego podstawie zwalnia się od podatku import rzeczy pochodzących ze spadku otrzymanych m. in. przez osobę fizyczną posiadającą miejsce zamieszkania na terytorium kraju.
Pozostałe dotychczasowe przepisy obowiązują także w 2024 roku.
Podstawa prawna
a) ustawa z 26 maja 2023 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059)
b) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek
c) ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn
d) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
