Dział spadku jest jednym z etapów spadkobrania, który polega na podziale masy spadkowej pomiędzy spadkobierców. Co więcej, to właśnie na tym etapie dokonuje się ustalenia wartości całej masy spadkowej. W zależności od sytuacji, dział spadku może zostać dokonany w drodze umowy między wszystkimi spadkobiercami lub w toku postępowania sądowego na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Przedmiotem działu spadku są wyłącznie aktywa spadkowe, co oznacza, że podziałowi nie podlegają długi należące do spadku. Na uwagę zasługuje fakt, iż dział spadku nie jest obowiązkowy. Praktyka jednak pokazuje, że przeprowadzenie działu spadku może w znaczny sposób ułatwić spadkobiercom dochodzenie roszczeń.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że od momentu dokonania działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów, natomiast do tego momentu ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.
Zaniechanie dokonania działu spadku może doprowadzić także do niepotrzebnych sporów w przyszłości pomiędzy współspadkobiercami. Spory te mogą w szczególności dotyczyć zarządu rzeczą wspólną oraz korzystaniem z rzeczy wspólnej. Nie jest bowiem trudno wyobrazić sobie sytuację, w której spadkobiercy nie potrafią uzgodnić między sobą wspólnego korzystania z odziedziczonego lokalu mieszkalnego czy samochodu.
Ponadto przeprowadzenie działu spadku mające na celu zakończenie trwania wspólności majątku spadkowego między spadkobiercami niewątpliwie przyczyni się do ułatwienia sprzedaży niektórych składników wchodzących w skład masy spadkowej. Do rozporządzania rzeczą wspólną np. mieszkaniem lub samochodem oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest bowiem zgoda wszystkich współwłaścicieli.
Umowny dział spadku
Dział spadku może nastąpić na mocy umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami. Sposób ten jest możliwy, gdy pomiędzy spadkobiercami istnieje pełna zgoda co do trybu i sposobu działu spadku.
Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. Zatem jeżeli w skład spadku wchodzą np. środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym, spadkobiercy mogą dokonać częściowego działu spadku, który obejmie ten określony składnik. Umożliwi to szybkie uzyskanie środków pieniężnych i ich podział pomiędzy spadkobierców. Pozostałe składniki wchodzące w skład masy spadkowej będą mogły zostać podzielone w późniejszej umowie lub umowach o dział spadku.
Sądowy dział spadku
W sytuacji, gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia co do umownego działu spadku, pozostaje im możliwość przeprowadzenia sądowego działu spadku. Z wnioskiem wszczynającym postępowanie sądowe w przedmiocie działu spadku może wystąpić przede wszystkim spadkobierca. Istotnym jest, iż spadkobierca może złożyć wniosek w dowolnym dla siebie terminie do tzw. sądu spadku, którym jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Sądowy dział spadku co do zasady powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku.
We wniosku o dział spadku należy powołać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz spis inwentarza, jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują. Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.
W trakcie postępowania o sądowy dział spadku sąd ustala skład i wartość spadku ulegającego podziałowi. Po przeprowadzeniu tych czynności sąd dokonuje wyboru sposobu podziału majątku spadkowego. Co istotne, sąd związany jest sposobem podziału, który został wskazany przez uczestników w toku postępowania, jednakże powinien on również uwzględniać wolę spadkodawcy, która została wyrażona w testamencie.
W toku postępowania działowego sąd może dokonać działu spośród następujących sposobów:
- podziału rzeczy wspólnej,
- przyznania rzeczy jednemu ze współspadkobierców,
- sprzedaży rzeczy wspólnej.
Koszty związane z działem spadku
Postępowanie sądowe o dział spadku jest postępowaniem nieprocesowym, w związku z czym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Wielokrotnie jednak sądy rozdzielają koszty pomiędzy uczestników postępowania występujących w sprawie stosownie do posiadanych przez nich udziałów w majątku spadkowym.
W przypadku sądowego działu spadku należy liczyć się z opłatą stałą w kwocie 500 złotych, która pobierana jest od wniosku o dział spadku, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych. Dodatkowe koszty mogą być związane np. z biegłymi sądowymi, których zadaniem jest w szczególności wycena poszczególnych składników wchodzących w skład masy spadkowej.
Spadkobiercy, którzy decydują się na sporządzenie działu spadku u notariusza będą musieli natomiast ponieść przede wszystkim koszty taksy notarialnej, której wysokość zależna jest od wartości dzielonego majątku. Co ciekawe, spadkobiercy mogą umówić się między sobą, kto ma ponosić koszty związane ze sporządzeniem aktu.
Dokonanie działu spadku z pomocą kancelarii
Podsumowując, dział spadku to proces, który wymaga sporo czasu, cierpliwości i umiejętności negocjacyjnych. Warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika, aby dział spadku przeprowadzić możliwie szybko i bezstresowo.
