Jeżeli dłużnik uważa, że nałożona na niego kara umowna w związku z nieprawidłowym wykonaniem zobowiązania jest zbyt wysoka, może domagać się zmniejszenia tej kary. Możliwość taką daje przepis art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego zawierający instytucję miarkowania kary. Niniejszy artykuł stanowi omówienie podstaw, na jakich można oprzeć żądanie obniżenia kary umownej.
Aby dłużnik mógł skutecznie skorzystać z miarkowania kary, musi wystąpić do sądu z odpowiednio sformułowanym powództwem. Jeżeli jednak toczy się już przed sądem sprawa o zapłatę kary umownej wytoczona przez wierzyciela, pozwany może w tym procesie podnieść zarzut niewspółmierności kary. Konieczne jest wystąpienie przez pozwanego ze stosownym wnioskiem, gdyż sąd z urzędu nie może obniżyć kary.
Przepisy przewidują dwie podstawy miarkowania kary. Sąd nie ma możliwości zmniejszenia kary na innej podstawie niż poniżej omówione, gdyż przesłanki te są wyczerpujące. Wskazane podstawy miarkowania są rozłączne, co oznacza, że wystarczy powołać się na jedną z nich.
Pierwszą przesłanką miarkowania kary jest znaczne wykonanie zobowiązania przez dłużnika. Zwrot ten jest niedookreślony, jednak przyjmuje się, że oznacza tyle, iż interes wierzyciela w wykonaniu zobowiązania zaspokojony został w części zbliżonej do pełnego zaspokojenia. W orzecznictwie przyjmuje się także, iż powołanie się na znaczne wykonanie zobowiązania możliwe jest wtedy, gdy jego częściowe wykonanie ma jakiekolwiek znaczenie dla wierzyciela.
Drugą podstawą miarkowania jest jej rażące wygórowanie. Aby sąd mógł stwierdzić rażące wygórowanie kary umownej, musi porównać jej wysokość z obiektywnym miernikiem. Najczęściej miernikiem tym będzie rzeczywista wysokość szkody poniesionej przez wierzyciela w związku z nieprawidłowym wykonaniem zobowiązania. Innym kryterium branym pod uwagę przy ocenie rażącego wygórowania może być mały stopień winy dłużnika w nieprawidłowym wykonaniu umowy, stosunek wysokości zastrzeżonej kary do wartości całego świadczenia dłużnika, waga naruszonych postanowień umownych z perspektywy interesów wierzyciela lub czas trwania i zakres dokonanych przez dłużnika naruszeń umowy.
Dłużnik zawsze będzie miał możliwość dochodzenia obniżenia kary, gdyż przepis regulujący instytucje miarkowania ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Oznacza to, że nie można skutecznie wyłączyć w umowie możliwości jego zastosowania. Należy jednak pamiętać, iż dochodzenie obniżenia kary może stać się niemożliwe po dobrowolnym dokonaniu zapłaty kary przez dłużnika, w wysokości żądanej pierwotnie przez wierzyciela.
zobacz naszą pełną ofertę: umowa